Yargılama Giderleri ve Adli Yardım

Yargılama giderleri, yargılama faaliyetinin yürütülmesi açısından zorunlu olan giderlerdir.

Yargılama Giderleri Nelerdir?

Yargılama giderleri Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 323’te şöyle sayılmıştır:

• Başvurma, karar ve ilam harçları,
• Dava nedeniyle yapılan tebliğ ve posta giderleri,
• Dosya ve sair evrak giderleri,
• Geçici hukuki koruma tedbirleri ve protesto, ihbar, ihtarname ve vekâletname düzenlenmesine ilişkin giderler,
• Keşif giderleri,
• Tanık ile bilirkişiye ödenen ücret ve giderler,
• Resmî dairelerden alınan belgeler için ödenen harç, vergi, ücret ve sair giderler,
• Vekil ile takip edilmeyen davalarda tarafların hazır bulundukları günlere ait gündelik, seyahat ve konaklama giderlerine karşılık hâkimin takdir edeceği miktar; vekili bulunduğu hâlde mahkemece bizzat dinlenmek, isticvap olunmak veya yemin etmek üzere çağrılan taraf için takdir edilecek gündelik, yol ve konaklama giderleri,
• Vekille takip edilen davalarda kanun gereğince takdir olunacak vekâlet ücreti,
• Yargılama sırasında yapılan diğer giderler.

Yargılama Giderlerine Hakim Olan Temel İlkeler Nelerdir?

Yargılama giderleri ile ilgili temel ilkeler:

• Yargılama giderlerine mahkemece re’sen hükmedilir.
• Yalnızca davanın tarafları hakkında yargılama giderlerine hükmedilebilir.
• Yargılama gideri, tutarı, hangi tarafa ve hangi oranda yükletildiği ve dökümü hüküm altında gösterilir.
• Yargılama giderlerinin gerekçeli kararda gösterilip kısa karara yazılmaması çelişki oluşturmaz.
• Yargılama giderleri ayrı bir dava konusu olamaz.

Yargılama Giderleri Nelerdir?

Yargılama giderleri harçlar, karşı vekalet ücreti, gider ve delil avansıdır.

Harç Nedir ve Türleri Nelerdir?

Harç, devletin mahkemeler ile icra ve iflas organları aracılığıyla gördüğü adalet hizmeti nedeniyle belli tutar ve oranlarda aldığı paradır.

Yargısal işlemlerde gerekli olan harçlar ödenmediği takdirde diğer işlemlere geçilemez. Harçlar ödenmezse HMK m.150/4 gereği üç aylık süre beklenir ve bu süre içinde harç tamamlanmazsa dosyanın açılmamış sayılmasına karar verilir.

Harçlar, yargılama sonucunda haksız çıkan tarafa yükletilir.

Yargılama faaliyeti sırasında alınan harçlar:

Başvurma harcı:

Dava açarken alınan maktu harçtır. Peşin olarak alınır. Başvurma harcı; dava açma, davaya müdahale, tevdii mahalli belirlemesi, ihtiyati haciz, ihtiyati tedbir, kanıtların tespiti, çekişmesiz yargı yoluna başvurma hallerinde ödenir. Cevap dilekçesinin verilmesi, ıslah, ara kararların yerine getirilmesi, görevsizlik ve yetkisizlik kararı üzerine yetkili ve görevli mahkemeye başvurulması hallerinde başvurma harcı alınmaz.

Karar ve ilam harcı:

Nihai kararın verilmesi halinde alınır. Maktu ve nispi olmak üzere ikiye ayrılır. Nispi karar harcı oranı binde 68,31’dir. Nispi karar harcının ¼’ünün peşin olarak yatırılması gerekmektedir. Ölüm ve cismani zarar nedeniyle açılan maddi manevi tazminatlarda bu harcın 1/20’si peşin yatırılır. Harcın geri kalanı kararın tebliğinden itibaren bir ay içinde yatırılır. Dava reddedilirse maktu harç ödenir.

Oturum harcı:

Taraf veya vekillerinin ertelenmesine neden oldukları oturum için alnın harçtır. Oranı binde 2,27’dir. Ödenmemesi duruşmanın yapılmasına engel oluşturmaz ancak takip eden iki celse boyunca ödenmezse misliyle ödenmesi için Maliye’ye başvurulur.

Keşif harcı:

Mahkemece keşif yapılacağı takdirde yatırılan harçtır.

Haçtan Bağışık Davalar Nelerdir?

Harç alınamayan dava ve kararlar:

• Değeri 50 TL’yi geçmeyen davalar,
• Vasi atanması ve azli,
• Hakimin reddi veya çekinmesi kararları,
• Ayda 100 TL’yi geçmeyen nafaka ve diğer işler,
• İcra mahkemesinin şikayet kararları,
• Yetkili mahkemeler tarafından istenen evraklar,
• Tüketici mahkemesinde tüketici, tüketici örgütleri bakanlık tarafından açılacak davalar.

Vekalet Ücreti Nedir?

Vekalet ücreti ikiye ayrılmaktadır; müvekkil vekalet ücreti ve karşı taraf vekalet ücretidir. Müvekkil vekalet ücreti Avukatlık Asgari Ücret tarifesine göre verilmektedir. Karşı vekalet ücreti ise haksız çıkan tarafın haklı tarafa kendini vekil ilet temsil ettirmişse ödemesi gereken paradır.

Gider Avansı Nedir?

Davacı tarafından dava açılırken gereklidir. Davacı, yargılama harçları ile her yıl Adalet Bakanlığınca çıkarılacak gider avansı tarifesinde belirlenecek olan tutarı, dava açarken mahkeme veznesine yatırmak zorundadır. Avansın yeterli olmadığının dava sırasında anlaşılması hâlinde, mahkemece, bu eksikliğin tamamlanması için davacıya iki haftalık kesin süre verilir. Eksiklik giderilmezse dava, dava şartı eksikliğinden reddedilir.

Delil Avansı Nedir?

Tarafların sundukları delillerle göre ödemeleri gereken miktardır. Taraflardan her biri ikamesini talep ettiği delil için mahkemece belirlenen avansı, verilen kesin süre içinde yatırmak zorundadır. Taraflar birlikte aynı delilin ikamesini talep etmişlerse, gereken gideri yarı yarıya avans olarak öderler. Taraflardan birisi avans yükümlülüğünü yerine getirmezse, diğer taraf bu avansı yatırabilir. Aksi hâlde talep olunan delilin ikamesinden vazgeçilmiş sayılır.

Yargılama Giderlerinden Sorumluluk Nasıldır?

Yargılama harç ve giderlerinden sorumluluk davanın bitimiyle gündeme gelir. Nihai karar ile birlikte harç ve giderlere hükmedilir. Yargılama giderleri kural olarak haksız çıkan taraf üzerine bırakılır. Ancak mahkeme tarafların arasında paylaştırma yapabileceği gibi müteselsil sorumlu olabilmesine yardımcı olabilirim.

Adli Yardım Nedir?

Kendisi ve ailesinin geçimini önemli ölçüde zor duruma düşürmeksizin, gereken yargılama veya takip giderlerini kısmen veya tamamen ödeme gücünden yoksun olan kimseler, iddia ve savunmalarında, geçici hukuki korunma taleplerinde ve icra takibinde, taleplerinin açıkça dayanaktan yoksun olmaması kaydıyla adli yardımdan yararlanabilirler.

Adli Yardım Talebinin Koşulları Nelerdir?

Adli yardımdan yararlanabilmenin şartları:

• Yoksulluk,
• Talep,
• Gerçek kişi olmak.

Adli Yardım Talebinde Usul Nedir?

Adli yardım kararı asıl talep veya işin karara bağlanacağı mahkemece verilir.

Adli yardım talebinde bulunmak masrafsızdır.

Adli yardım talebi duruşmasız olarak da incelenerek karar bağlanabilir.

Adli yardım talebinin reddi kararına karşı itiraz yolu açıktır.

Adli Yardım Kararının Etkileri Nelerdir?

Adli yardım talepli açılan dava işlerde adli yardım hakkında karar verilmedikçe harç, gider ve delil avansı alınamaz.

Adli yardım kararı, ilgiliye, aşağıdaki hususları sağlar:

• Yapılacak tüm yargılama ve takip giderlerinden geçici olarak muafiyet,
• Yargılama ve takip giderleri için teminat göstermekten muafiyet,
• Dava ve icra takibi sırasında yapılması gereken tüm giderlerin Devlet tarafından avans olarak ödenmesi,
• Davanın avukat ile takibi gerekiyorsa, ücreti sonradan ödenmek üzere bir avukat temini.

Adli yardım daha önce yapılan işlemleri kapsamaz ve hükmün kesinleşmesine kadar devam eder.

Adli yardım ile gerekli olan harç ve giderler Devlet tarafından ödenir. Dava sonunda haksız çıkan taraf harç ve giderlerden sorumlu olur

Stj. Av. Atike KARAMAN & Av. Ahmet EKİN