Yargılama Giderleri

Yargılama giderleri, bir davanın yürütülmesi sürecinde ortaya çıkan ve çeşitli masrafları kapsayan mali yükümlülüklerdir. Bu giderler, adaletin sağlanması ve yargı sürecinin düzgün bir şekilde işlemesi için gereklidir. Türk hukuk sisteminde yargılama giderleri, mahkemenin ve tarafların yükümlülükleri açısından önemli bir yer tutar. Bu metin, yargılama giderlerinin kapsamını, türlerini ve uygulama esaslarını ele alacaktır.

Yargılama Giderlerinin Tanımı

Yargılama giderleri, bir davanın başından sonuna kadar geçen süreçte ortaya çıkan harcamalardır. Bu giderler, davanın adil bir şekilde sonuçlanabilmesi için gerekli olan masrafları içerir. Mahkemeler, bu giderleri taraflar arasında paylaşabilir veya belirleyebilir (Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK m. 332). Yargılama giderlerinin doğru bir şekilde hesaplanması, sürecin şeffaflığını ve adaletin sağlanmasını destekler.

Re’sen Hükmetme İlkesi

Türk hukuk sisteminde, mahkeme yargılama giderleri konusunda re’sen yani kendi kendine hükmetme yetkisine sahiptir. Bu ilkeye göre, mahkeme, tarafların talep etmese bile, yargılama sürecindeki giderlerle ilgili karar verebilir (HMK m. 332/1). Bu, mahkemenin yargılama sürecinde ortaya çıkan masrafları bağımsız olarak değerlendirme yetkisini sağlar.

Yargılama Giderlerinin Türleri Nelerdir?

Yargılama giderlerinin türleri aşağıdaki gibidir.

Başvurma ve Karar Harçları

Başvurma Harcı, bir davanın açılması sırasında ödenmesi gereken harçtır. Bu harç, davanın başında yatırılır ve sabit bir miktar olarak belirlenmiştir. Davanın başlangıç masraflarının karşılanabilmesi için bu harç ödenir (Harçlar Yasası m. 27).

Karar ve İlam Harcı, nihai kararların verilmesi sırasında ödenen harçtır. Karar ve ilam harcı maktu (sabit) veya nispi (oransal) olabilir. Maktu harç, sabit bir tutar olarak belirlenirken, nispi harç, davanın parasal değerine göre hesaplanır. Bu harç türü, davanın sonucunda ödenir ve yargılama sürecinin mali yönünü düzenler.

Keşif Giderleri

Keşif, mahkeme tarafından yapılan yerinde incelemedir. Bu inceleme sırasında ortaya çıkan masraflar keşif giderlerini kapsar. Keşif giderleri, mahkeme tarafından belirlenir ve genellikle taraflar arasında paylaşılır.

Tanık ve Bilirkişi Ücretleri

Dava sürecinde tanık ve bilirkişilere ödenen ücretler yargılama giderleri arasında yer alır. Tanıklar, davanın doğru bir şekilde anlaşılmasına yardımcı olurken; bilirkişiler, uzmanlık alanlarındaki bilgileriyle mahkemeye teknik destek sağlar. Tanık ve bilirkişi ücretleri, mahkeme tarafından belirlenir ve ilgili taraflar arasında paylaşılır.

Dosya ve Evrak Giderleri

Dava sürecinde dosya hazırlama ve evrak işlemleri için yapılan masraflardır. Bu giderler, dava dosyasının düzenlenmesi, belgelerin çoğaltılması ve diğer işlemler için ortaya çıkar. Dosya ve evrak giderleri, genellikle tarafların veya mahkemenin sorumluluğundadır.

Geçici Hukuksal Koruma Tedbirleri

Geçici hukuksal koruma tedbirleri, ihtiyati tedbirler, ihtiyati hacizler gibi tedbirlerin uygulanmasıyla ilgili giderlerdir. Bu tedbirler, davanın sonucunu etkilememekle birlikte geçici hukuki koruma sağlar. Tedbirlerin uygulanması sırasında ortaya çıkan masraflar, yargılama giderleri olarak kabul edilir.

Vekâlet Ücreti

Vekâlet ücreti, bir davanın veya işin avukat tarafından yürütülmesi karşılığında ödenen ücrettir.

İki tür vekâlet ücreti vardır:

Sözleşmesel (Akdi) Vekâlet Ücreti

Sözleşmesel vekâlet ücreti, avukat ile müvekkil arasında yapılan sözleşme ile belirlenen ücrettir. Bu ücret, tarafların serbestçe belirleyebileceği bir tutardır ancak bazı sınırlarla düzenlenir (Avukatlık Yasası m. 164). Sözleşmesel vekâlet ücreti, genellikle dava değerinin belirli bir yüzdesi olarak hesaplanır.

Yasal (Karşı Taraf) Vekâlet Ücreti

Yasal vekâlet ücreti, davanın sonucunda haklı çıkan tarafın lehine hükmedilen ücrettir. Bu ücret, mahkeme tarafından belirlenen tarifeye göre ödenir ve davayı kaybeden tarafın yükümlülüğüdür (HMK m. 330). Yasal vekâlet ücreti, dava değerine göre hesaplanır ve mahkeme kararının bir parçası olarak düzenlenir.

Gider ve Kanıt Avansı

Gider avansı, davanın başlatılması için yatırılması gereken bir avanstır. Bu avans, davanın açılması için gerekli masrafları karşılar ve davanın etkin bir şekilde yürütülmesini sağlar. Gider avansı ödenmediğinde, dava usulden reddedilebilir (HMK m. 120).

Kanıt avansı, tarafların mahkemeye sunacakları kanıtların giderlerini karşılamak amacıyla yatırılması gereken bir avanstır. Bu avans, belirli bir süre içinde yatırılmalıdır; aksi takdirde ilgili kanıtın sunulmasından vazgeçilmiş sayılabilir (HMK m. 324). Kanıt avansı, mahkemenin kanıt toplama ve değerlendirme sürecini destekler.

Harçların Ödenmesi

Karar ve ilam harçlarının ödenmesi belirli kurallara tabidir. Bu harçların dörtte biri peşin olarak ödenir, geri kalan kısmı ise kararın tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenmelidir (Harçlar Yasası m. 28/1). Bu düzenleme, harç ödemelerinin zamanında yapılmasını sağlar ve adaletin sağlanmasına katkıda bulunur.

Duygu Maide KARATAŞ & Av. Ahmet EKİN