Yargı Görevlileri

Hakim Kimdir?

Hakim, yargı yetkisini kullanan kamu görevlileridir. Anayasa’ya göre yargılama yetkisi hakim ve savcılar eliyle kullanılır.

Hakimlik bir kamu görevidir ancak kesinlikle memuriyet değildir. Hakimler kimseden emir almazlar.

Hakimler mesleğe önce hakim adayı olarak adım atarlar. Hakim adayları 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabidir.

Mesleğe kabul edilen hakimler kabul kararından sonra 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu’na göre çalışırlar.

Hakimler iki yılda bir derece alırlar.

Mahkemelerin Bağımsızlığı ve Hakim Güvencesi Nedir?

        Mahkemelerin bağımsızlığı ve hakim güvencesi ilkeleri hukuk devletinin gereğidir. Bu ilkeler 1982 Anayasası ile kabul edilmiştir.

Mahkemeler bağımsızdır ve Anayasa ile kanunlara göre karar verirler.

Hakim ve savcılar azledilemez.

Görev yaptığı mahkemenin kapanması ile hakim özlük haklarını kaybetmez. Hakimler kendi isteği dışında 65 yaşından önce emekliye sevk edilemez.

Hakim ve savcılara yargı yetkisini kullanırken hiçbir kişi ya da makam emir ve talimat veremez, tavsiye ve uyarıda bulunamaz.

Hakimlerin somut olay karşısında tarafsızlığının sağlanabilmesi için Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile hakimin yasaklılık ve reddi halleri düzenlenmiştir.

Hakimin Yasaklılığı (çekinmesi) Nedir?

Hakim tarafsız olamayacağının kesin olduğu hallerdir. Hakimin yasaklılık halleri Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 34’te sınırlı olarak sayılmıştır.

Hakimin yasaklılık halleri:

• Kendisine ait olan veya doğrudan doğruya ya da dolayısıyla ilgili olduğu davalar,
• Aralarında evlilik bağı kalksa bile eşinin davası,
• Kendisi veya eşinin altsoy veya üstsoyunun davası,
• Kendisi ile arasında evlatlık bağı bulunanın davası,
• Üçüncü derece de dâhil olmak üzere kan veya kendisini oluşturan evlilik bağı kalksa dahi kayın hısımlığı bulunanların davası,
• Nişanlısının davası,
• İki taraftan birinin vekili, vasisi, kayyımı veya yasal danışmanı sıfatıyla hareket ettiği dava.

Hakim yasaklılık sebeplerinin mevcut olması halinde talep olmasa bile çekinmek zorundadır. Hakimin yasaklılığı kamu düzenine ilişkindir.

Davaya bakması yasak olan hakim her halde çekinme kararı vermek zorundadır.

Hakimin yasaklılığı yargılamanın her aşamasında ileri sürülebilir.

Avukatlar vekaletnamelerinde özel yetki bulunmasa dahi hakimin yasaklılığını ileri sürebilir.

Hakimin yasaklığı olduğu davaya bakması ya da karara bağlaması ya da karara katılması yargılamanın yenilenmesi sebebidir.

Hakimin Reddi Nedir?

        Hakimin reddi, davalarda hakimin tarafsızlığının şüpheye düşebileceği halleri hallerde söz konusudur. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda hakimin reddi sebepleri sayılmışsa da bunlarla sınırı değildir.

Hakimin reddi halleri:

• Davada, iki taraftan birine öğüt vermiş ya da yol göstermiş olması,
• Davada, iki taraftan birine veya üçüncü kişiye kanunen gerekmediği hâlde görüşünü açıklamış olması,
• Davada, tanık veya bilirkişi olarak dinlenmiş veya hâkim ya da hakem sıfatıyla hareket etmiş olması,
• Davanın, dördüncü derece de dâhil yansoy hısımlarına ait olması,
• Dava esnasında, iki taraftan birisi ile davası veya aralarında bir düşmanlık bulunması.

Hakimin reddi sebepleri hakim tarafından ya da taraflarca ileri sürülebilir.

Taraflar hakimin reddi sebeplerini en geç ilk duruşmaya kadar ileri sürmelidir. Eğer taraflar hakimin reddi sebeplerini davaya bakıldığı sırada öğrenmişlerse en geç öğrenmeden sonraki ilk duruşmada ileri sürmek zorundadır. Aksi takdirde daha sonra hakimin reddi talep edilemez.

Hakimin kendini reddetmesi herhangi bir süreye bağlı değildir.

Hakimin çekinmeye davet edilmesi de hakimin reddi anlamına gelir. Hakimi reddeden taraf dilekçesini reddi istenen mahkeme hakimine verir. Ret talebi daha sonra geri alınmaz.

Vekaletnamesinde özel yetki bulunan avukatlar hakimin reddini talep edebilir.

Ret isteminin geri çevrileceği haller:

• Ret isteminin süresinde yapılmaması,
• Ret nedenine ilişkin inandırıcı delil sunulmaması,
• Ret isteminin davayı uzatmak maksadıyla yapıldığının anlaşılması.

Hakimin reddi talebi geri çevrilmezse inceleme merciine verilir.

Ret talebinin kabulü halinde davaya başka bir hakim bakar. Ret talebinin reddi halinde ise reddi istenen hakim davaya bakmaya devam eder.

Esas hüküm bakımından istinaf olunun kapalı olduğu dava ve işlerde hakimin reddi talebi hakkında mercii kararları kesindir.

Esas hüküm bakımından istinaf yolunun açık olduğu dava ve işlerde ret talebi hakkındaki mercii kararlarına karşı tefhim veya tebliğden itibaren bir hafta istinaf yoluna gidilebilir.

Ret talebinin kabul edilmesiyle reddedilen hakim tarafından yapılan iş ve işlemlerin iptal olmaz. Bu durumda ret sebebinin doğduğu tarihten itibaren reddedilen hakimce yapılan ve ret talebinde bulanan tarafça itiraz edilen esasa etkili işlemler davaya daha sonra bakacak hakim tarafından iptal edilir.

Hakimin Hukuki Sorumlulukları Nelerdir?

        Hakimlerin hukuki sorumluluğu, yargılama faaliyeti sırasında maddi – manevi zarara uğrayanların zararlarının karşılanmasını ifade eder.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre hakimlerin yargılama faaliyetleri sırasında verdikleri zararlar sebebiyle doğrudan hakime karşı dava açılamaz. Davanın devlete karşı açılması gerekmektedir.

Devlet aleyhine açılan tazminat davaları re’sen zarara neden olan hakime ihbar edilir.

Devlete karşı tazminat davası açılabilmesi için zarara neden olan hakim hakkında ceza soruşturması yapılması ya da mahkumiyet hükmünün bulunması zorunlu değildir.

Tazminat davası sonunda ödeme yapan devlet, hakime rücu edebilir.

Hakimlere karşı sorumluluk davasının temeli haksız fiildir.

Hâkimlerin yargılama faaliyetinden dolayı aşağıdaki sebeplere dayanılarak Devlet aleyhine tazminat davası açılabilir:

• Kayırma veya taraf tutma yahut taraflardan birine olan kin veya düşmanlık sebebiyle hukuka aykırı bir hüküm veya karar verilmiş olması.
• Sağlanan veya vaat edilen bir menfaat sebebiyle kanuna aykırı bir hüküm veya karar verilmiş olması.
• Farklı bir anlam yüklenemeyecek kadar açık ve kesin bir kanun hükmüne aykırı karar veya hüküm verilmiş olması.
• Duruşma tutanağında mevcut olmayan bir sebebe dayanılarak hüküm verilmiş olması.
• Duruşma tutanakları ile hüküm veya kararların değiştirilmiş yahut tahrif edilmiş veya söylenmeyen bir sözün hüküm ya da karara etkili olacak şekilde söylenmiş gibi gösterilmiş ve buna dayanılarak hüküm verilmiş olması.
• Hakkın yerine getirilmesinden kaçınılmış olması.

Avukatın hakimlerin hukuki sorumluluğu sebebiyle devlet aleyhine tazminat davası açabilmesi için vekaletnamesinde özel yetki bulunması gerekmektedir.

Hakimlerin fiilleri sebebiyle devlete karşı açılan bu davalardan feragat edilemez.

Dava sonunda devlet tazminat ödemek zorunda kalırsa bir yıl içerinde ilgili hakime rücu edebilir.

Avukat Kimdir?

Avukatlar bağımsız yargının kurucu unsurlarındandır. Avukatlık kamu hizmeti niteliğine haiz bir serbest meslektir.

Avukatlık mesleğini icra etmenin şartları:

• Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak,
• Hukuk fakültesi mezunu olmak,
• Avukatlık stajını tamamlamak,
• Levhasına kaydolmak istenen baronun ilgili yerleşim yerinde ikamet etmek,
• Avukatlık mesleğini icra etmeye engel bir durumun bulunmaması.

Yazı İşleri Müdürü Kimdir?

Bir mahkemede hakimden sonraki en yetkili kişi yazı işleri müdürüdür.

Yazı işleri müdürü; zabıt katibi, mübaşir ve hizmetlilerin amiri konumundadır.

Yazı işleri müdürünün görevleri:

• Mahkeme yazı işlerinin kontrol etmek ve denetlemek,
• Gerekçeli kararları tebliğe çıkarmak,
• Zabıt katipleri arasındaki iş bölümünü yapmak,
• Dava dilekçesini havale etmek,
• Dosyaları bilirkişiye tevdi etmek,
• Arşiv düzenini sağlamak.

Zabıt Katibi Kimdir?

Mahkeme kaleminin fiili çalışanı ve duruşmanın resmi tanığıdır.

Zabıt katibinin görevleri:

• Duruşma ve keşiflere katılmak,
• Ara kararları yerine getirmek,
• Tarafların dosya inceleme talepleri halinde onlara refakat etmek,
• Mahkeme dizi pusulası hazırlamak,
• Hakimin yazdırdıklarını yazmak.

Mübaşir Kimdir?

        Mübaşir mahkeme kaleminin fiili çalışanıdır.

Mübaşirin görevleri:

• Dosyaları duruşmadan önce hakime götürmek,
• Günlük duruşma listesini hazırlamak,
• Duruşma sırası gelenlere seslenmek,
• Duruşmada gizlilik kararı varsa salonu boşaltmak,
• Erken duruşma tarihlerini taraflara bildirmek.

Stj. Av. Atike KARAMAN & Av. Ahmet EKİN