Tüzel Kişinin Tanımı ve Özellikleri 

Türk Medeni Kanunu’na göre tüzel kişiler, bir amacı gerçekleştirmek için kurulan ve hukuki işlem yapabilme kapasitesine sahip olan kuruluşlardır. Tüzel kişiliğin temel özelliği, kendisine ait hak ve borçların olması ve bu hakları kullanma, borçları yerine getirme yeteneğine sahip olmasıdır.

Gerçek kişiler gibi tüzel kişiler de sözleşme yapabilir, dava açabilir, malvarlığı edinebilir ve sorumluluk taşıyabilirler. Tüzel kişilerin gerçek kişilerden farkı, tek bir birey yerine bir grup insanın oluşturduğu yapılar olmasıdır. 

Türk Medeni Kanunu’nda tüzel kişilerin özellikleri şöyle özetlenebilir: 

• Ayrı Bir Varlığa Sahip Olma: Tüzel kişi, kurucularından ayrı olarak varlık gösterir. Kendi adına haklar edinir ve borçlar altına girebilir.
• Hukuki İşlem Yababilme Yeteneği: Tüzel kişiler, gerçek kişiler gibi sözleşmeler yapabilir, dava açabilir ve dava edebilirler.
• Malvarlığına Sahip Olma: Tüzel kişiler, kendi adına mal edinme hakkına sahiptir ve malvarlıkları kuruculardan bağımsızdır.
• Devamlılık: Tüzel kişilerin varlığı, kurucularının ölümüne ya da ayrılmasına bağlı değildir. Kuruluşun amacı doğrultusunda tüzel kişi yaşamaya devam eder.

Tüzel Kişilerin Türleri 

Türk Medeni Kanunu, tüzel kişileri temel olarak iki ana grupta sınıflandırmaktadır; gerçek tüzel kişiler ve kuruluş tüzel kişiler. 

Gerçek Tüzel Kişiler

Bu grupta yer alan tüzel kişiler, belirli bir amaca yönelik olarak kurulan ve organizasyon yapısına sahip olan tüzel kişilerdir. En yaygın örneği şirketlerdir. Şirketler, kâr amacı güden, iş yapabilen ve kendilerine ait bir malvarlıkları olan tüzel kişiliklerdir. 

Kuruluş Tüzel Kişiler

Bu tüzel kişiler, daha çok toplumsal yarar amacı güderler ve kâr amacı gütmeyen kuruluşlardır. En belirgin örnekler arasında dernekler ve vakıflar yer alır. Bu tür tüzel kişiler, üyelerinin bir araya gelerek belirli bir amaç doğrultusunda hareket etmelerini sağlayan yapılardır. 

Türk Medeni Kanunu’nda tüzel kişiler için belirli bir amaç ve faaliyet alanı belirlenmiş olmalıdır. Derneklerin amacı, sosyal, kültürel ya da sportif olabilirken; vakıfların amacı daha çok hayır işleri ve sosyal sorumluluk projelerine dayanır. 

Tüzel Kişilerin Kurulması 

Türk Medeni Kanunu’na göre tüzel kişilerin kurulması için belirli prosedürler ve şartlar mevcuttur. Dernekler ve vakıflar gibi kuruluş tüzel kişilerin kurulması için öncelikle kuruluşun amacını belirleyen bir tüzük veya sözleşme hazırlanması gerekmektedir.

Tüzel kişilik kazanabilmek için tüzel kişinin faaliyet alanını belirleyen bu belgeler, yetkili merciler tarafından onaylanmalıdır. 

Bir tüzel kişiliğin kurulabilmesi için: 

• Kuruluş Belgesi Hazırlanması: Tüzel kişiliğin amacını ve nasıl işlediğini belirten bir belge hazırlanmalıdır. 
• Yetkili Makamlardan Onay Alınması: Dernekler ve vakıflar gibi kuruluşların kurulabilmesi için, belirli devlet mercilerinden (örneğin, İçişleri Bakanlığı veya Vakıflar Genel Müdürlüğü) onay alınması gereklidir.
• Kayıt ve İlanı: Kuruluş tüzel kişilerin kamuya duyurulabilmesi için, tüzel kişinin faaliyeti kaydedilmeli ve ilgili yerlerde ilan edilmelidir.

Tüzel Kişilerin Sorumluluğu 

Tüzel kişilerin sorumluluğu, kendilerine ait olan malvarlıklarıyla sınırlıdır. Yani tüzel kişi, yapmış olduğu işlemlerden ve borçlardan dolayı yalnızca kendi malvarlığı ile sorumlu olur. Bu, tüzel kişilerin kurucularını, üyelerini ve yöneticilerini kişisel olarak sorumlu tutmak anlamına gelmez. Tüzel kişilerin hukuki sorumluluğu, kuruluşun varlığına ve işleyişine dayanır. 

Ancak, tüzel kişilerin borçlarını yerine getirmemesi durumunda, tüzel kişiliğin yasal sorumluluğu kurucuları ya da yöneticileri üzerinden geçici süreyle devralabilir. Türk Medeni Kanunu, tüzel kişiliklerin yasal yükümlülüklerini ve sorumluluklarını, tüzel kişiliğin türüne ve yapısına göre düzenlemiştir. 

Türk Medeni Kanunu’nda tüzel kişilerin düzenlenmesi, özellikle ekonomik ve sosyal yaşamda önemli bir yere sahiptir. Tüzel kişiler, yalnızca kâr amacı gütmeyen dernekler ve vakıflardan, büyük ölçekli şirketlere kadar geniş bir yelpazeye sahiptir.

Tüzel kişiliklerin kurulması, faaliyet göstermesi ve sorumluluklarının belirlenmesi, hukuki düzenlemelerle belirlenmiş olup, tüzel kişilerin hukuk düzeni içerisinde kendi haklarını savunabilmesi ve yükümlülüklerini yerine getirebilmesi için kapsamlı bir yasal altyapı sağlanmıştır. Bu, tüzel kişilerin toplumsal hayatta etkin ve sorumlu bir şekilde faaliyet göstermelerini sağlar.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Mehmet Uğur DUDAKLI