Türk Ceza Kanununa Göre İçtima Halleri Nelerdir?

İçtima Nedir?

Suçların içtimaı suçun ne zaman birden fazla sayılacağı sorunu ile ilgilidir. Ortada birden fazla suç bulunmasına rağmen tek ceza verilmesi halinde suçların içtimaı denilmektedir. Ceza hukukunda, “kaç tane fiil varsa o kadar suç, kaç tane suç varsa o kadar ceza vardır” kuralı geçerlidir. Bu kuraldan, suçların içtimaı ve cezaların içtimaı şeklindeki iki ayrı içtima şeklinden cezaların içtimaının kural, suçların içtimaının ise bu kuralın istisnası olduğu sonucu çıkmaktadır. Yani suçların içtimaı kapsamına giren istisnalar dışında, işlenen her bir suçtan dolayı ayrı ayrı cezaya hükmedilecektir.

Suçun Tekliği Ve Çokluğu Nedir?

Suçun tek mi birden çok mu olduğunun tespitinde; hedef, zaman, mağdur unsurlarına dikkat edilmesi gerekmektedir. Doğal anlamda hareket tekliğinden, failin iradesi çerçevesinde dış dünyada gerçekleştirdiği bedeni hareketlerin sayısına bir hareketin yapılması anlaşılır. Örneğin, bir kişiyi yaralamak kastıyla beş kez bıçak batıran kişinin eylemi çok hareketlidir. Suçun ne zaman birden fazla sayılacağını öğrenmek için sadece harekete bakmak yetersiz kalır. Ancak hareketin yanı sıra netice tek ise suç da tektir.

Suçun sayısını belirlemede ilk ölçüt failin hedefidir. Suçun sayısını belirlerken ikinci ölçüt hareketler arasındaki zaman aralığıdır. Suçun sayısı belirlenirken dikkat edilmesi gereken son husus ise fiillerin aynı mağdura karşı gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğidir.

Türk Ceza Kanununa Göre İçtima Halleri Nelerdir?

Bileşik Suç Nedir?

Bileşik suç Türk Ceza Kanununun 42. maddesinde düzenleme bulmuş olup bu maddeye göre; “Biri diğerinin unsurunu veya ağırlaştırıcı nedenini oluşturması dolayısıyla tek fiil sayılan suça bileşik suç denir. Bu tür suçlarda içtima hükümleri uygulanmaz.” Bileşik suçta, norm ihlali iki veya daha fazla suçtan oluşmakta ve bunlardan biri diğerinin ya unsuru olmakta ya da ağırlaştırıcı nedeni olmaktadır.          Faile kanunda düzenlenmiş olan bağımsız suç tipinden veya suçun ağırlaşmış halinden ceza verilir.

Cebir ve tehdit ile hırsızlık Türk Ceza Kanununda suç olarak düzenlenmiştir. Ancak cebir veya tehdit ile hırsızlık suçu bir olayda birlikte gerçekleşirse yağma suçu meydana gelir.

Bileşik suçun koşulları şunlardır;

• Suçlardan biri diğerinin unsuru ya da ağırlaştırıcı nedeni olmalıdır.
• Suçlardan birinin diğerinin unsuru veya ağırlaştırıcı sebebi olduğu yasada açıkça belirtilmelidir.

Bileşik suçun sonuçları;

• Bileşik suç kendisini oluşturan suçlara bölünemez.
• Bileşik suçu oluşturan suçlardan birisinin soruşturma ve kovuşturmasının şikayete bağlı olması halinde bileşik suç bakımından da aynı sonuç doğmaz.
• Bileşik suçta cezaların içtimaı hükümleri uygulanmaz.

Zincirleme Suç Nedir?

Zincirleme suç, bir suç işleme kararı çerçevesinde, aynı suçun aynı mağdura karşı değişik zamanlarda birden fazla işlenmesidir. Zincirleme suç Türk Ceza Kanununun 43. maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir; “Bir suç işleme kararının icrası kapsamında, değişik zamanlarda bir kişiye karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi durumunda, bir cezaya hükmedilir. Ancak bu ceza, dörtte birinden dörtte üçüne kadar artırılır. Bir suçun temel şekli ile daha ağır veya daha az cezayı gerektiren nitelikli şekilleri, aynı suç sayılır. Mağduru belli bir kişi olmayan suçlarda da bu fıkra hükmü uygulanır. Aynı suçun birden fazla kişiye karşı tek bir fiille işlenmesi durumunda da, birinci fıkra hükmü uygulanır. Kasten öldürme, kasten yaralama, işkence ve yağma suçlarında bu madde hükümleri uygulanmaz”

Zincirleme suçta esasında her biri bağımsız birden fazla suç vardır. Ancak kanun koyucu, faile verilecek cezanın şiddetini azaltmak için böyle bir kurum oluşturmuştur. Bu durumda zincirleme suç halinde aynı suç birden fazla işlenmekte ve dolayısıyla birden çok suç bulunmakta, fakat faile bu suçların hepsinden değil, sadece bir tanesinden ceza verilmektedir.

Kesintisiz suçların da zincirleme şekilde işlenmesi mümkündür.

Zincirleme suçun koşulları şunlardır;

• Aynı suçun birden fazla kez işlenmesi; Bir suçun temel şekli ile daha ağır veya daha az cezayı gerektiren nitelikli şekilleri, aynı suç sayılır.
• Suçlar farklı zamanlarda işlenmesi gerekir.
• Suçların aynı kişiye karşı işlenmesi gerekmektedir.
• Suçların aynı suç işleme iradesi kapsamında işlenmesi gerekmektedir.
• İşlenen suçun kasten öldürme, kasten yaralama, işkence ve yağma suçlarından olmaması gerekmektedir.

Taksirli suçların zincirleme suç kavramı içinde işlenmesi mümkün değildir.

Zincirleme suçun sonuçları şunlardır;

• Zincirleme suçlar tek suç sayılır ancak ceza dörtte birinden dörtte üçüne kadar arttırılır.
• Zincirleme suç son suçun işlendiği yerde işlenmiş sayılır ve o an yürürlükte olan yasa uygulanır.
• Zincirleme suçta dava zamanaşımı son suçun işlendiği günden itibaren başlamaktadır.
• Zincirleme suçlarda yetkili mahkeme son suçun işlendiği yer mahkemesidir.
• Zincirleme suç; ceza, zamanaşımı ve yetkili mahkeme bakımından tek suç sayılmaktadır.

Aynı Neviden Fikri İçtima Nedir?

Aynı neviden fikri içtima, failin tek hareketle aynı kanun hükmünü ihlal eden birden fazla suçun ortaya çıkması halidir. Yani aynı neviden fikri içtima hali mağdurun sayısına bağlı olarak gündeme gelmektedir. Örneğin; hakaret suçu, tek bir tahkir edici ifade ortamda bulunan 4 kişiye karşı işlenirse tek fiille dört kez hakaret suçu işlenmiş olacaktır.

Türk Ceza Kanununun 43. maddesinin 2. fıkrası aynı neviden fikri içtima hususunda; Aynı suçun birden fazla kişiye karşı tek bir fiille işlenmesi durumunda da, birinci fıkra hükmü uygulanır” düzenlemesine yer vermiştir.

Aynı neviden fikri içtima koşulları şunlardır;

• Eylem tek olmalıdır.
• Aynı suç birden çok kez işlenmiş olmalıdır.
• Suçun mağdurları farklı kişiler olmalıdır.
• İşlenen suç kasten öldürme, kasten yaralama, işkence ve yağma suçlarından olmamalıdır.
• Suç tipinde özel olarak aynı neviden fikri içtima düzenlenmemelidir.

Fikri İçtima Nedir?

Fikri içtima, tek bir fiil ile birden fazla suçun meydana geldiği hallerde söz konusudur. Farklı neviden fikri içtima, failin gerçekleştirdiği tek hareketle farklı kanun hükümlerini ihlal eden birden fazla suçun ortaya çıkması halidir.

Farklı neviden fikri içtima Türk Ceza Kanununun 44. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, “İşlediği bir fiil ile birden fazla farklı suçun oluşmasına sebebiyet veren kişi, bunlardan en ağır cezayı gerektiren suçtan dolayı cezalandırılır”

Fikri içtimanın mevcudiyeti için tek bir kast ile gerçekleştirilen bir fiil ile birden fazla farklı suçun oluşması gerekir. Eğer failin kastı neticelerin hepsini kapsarsa gerçek içtima söz konusu olacaktır.

Fikri içtimanın koşulları şunlardır;

• Tek bir eylem bulunmalıdır.
• Birden fazla farklı suç oluşmalıdır.
• Suçların kovuşturulabilir ve cezalandırılabilir olması gerekmektedir.

Fikri içtimanın sonuçları şunlardır;

• Fikri içtima durumunda faile tek ceza verilmektedir. İşlediği bir fiil ile birden fazla farklı suçun oluşmasına sebebiyet veren kişi, bunlardan en ağır cezayı gerektiren suçtan dolayı cezalandırılır.
• Suçların işlenme zamanı, işlenme yeri ve yetkili mahkeme ağır cezayı gerektiren suça göre belirlenir.
• Suç olmaktan çıkarılan eylemler ile genel ve özel af kapsamındaki eylemler içtima bakımından değerlendirilemez.
• Yasa yalnızca cezanın belirlenmesi bakımından fikri içtima kapsamına giren suçları tek suç saydığından bunun dışında kalan hallerde suçun bağımsızlığından bahsedilir.

Karma Suç Nedir?

         Karma suç; suçun yasal tanımında zorunlu olarak daha hafif bir suçu içermesidir.

Geçitli Suç Nedir?

         Failin daha ağır suçu işlemek için daha hafif suç işlemesi gereken hallerde geçitli suçtan bahsedilmektedir.

Yasaların İçtimaı Nedir?

Yasaların içtimaı yani görünüşte içtima, çeşitli normların aynı fiille ilgili görünmelerine rağmen, yalnız birinin uygulanabilmesidir. Görünüşte içtima durumunda yalnızca bir norm ihlal edilmekte olup; diğer normların ihlali sadece görünüştedir.

Bir ceza normu bir veya daha fazla başka ceza normlarını içeriğine almış ise Tüketen-Tüketilen norm kavramları söz konusu olmaktadır. Bu durumda normları içeriğinde barındıran ceza normu, diğer normları tüketmektedir. Bu takdirde fiile sadece tüketen norm uygulanabilecektir. Bileşik suç tüketen-tüketilen norm ilişkisinden biridir.

Genel norm ile aynı hak veya yararı koruyan özel norm, genel normun tüm unsurlarını taşımakla birlikte genel normda yer almayan özel bazı unsurları da ihtiva etmektedir. Böyle bir genel norm değil özel norm uygulanacaktır.

Asli-yardımcı norm ilişkisinin olduğu durumda fiile yardımcı norm değil asli norm uygulanacaktır. Düzenleme içinde fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, eylemin başka bir suç oluşturmaması hâlinde gibi ifadeler yardımcı norm niteliğindedir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi YÜCEL