Tenkis Davası Nedir? 

Tenkis, mirasbırakanın saklı payı ihlal eden tasarruflarının, bu ihlal oranında indirilmesi ve indirilen kısmın saklı paylı mirasçıya tahsis edilmesidir. Saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar, miras bırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler.

Yasal mirasçıların paylarına ilişkin olarak tasarrufta yer alan kurallar, miras bırakanın arzusunun başka türlü olduğu tasarruftan anlaşılmadıkça, sadece paylaştırma kuralları sayılır. 

Tenkis Davası Açabilecek Saklı Paylı Mirasçılar Kimlerdir?

TMK’nun 560/1. maddesi uyarınca, tenkis davası, serbest tasarruf oranını aşan sağlararası kazandırmanın veya ölüme bağlı tasarrufun varlığı sebebiyle saklı payı ihlal edilen mirasçı tarafından açılabilir.

Burada saklı paylı mirasçının tenkis davası açabilmesi için, mirasbırakanın ölümü anında mirasçılık sıfatına sahip olması gerekir. Örneğin, mirasbırakan öldüğünde ana babası ve çocuğu sağ ise, ana baba saklı paylı mirasçı olmasına rağmen, mirasbırakanın altsoyu varken tenkis davası açamaz. Zira zümre sistemi gereği yakın zümredeki mirasçılar uzak zümredeki mirasçıları miras dışı bırakır. 

Tenkis Davasında Mirasbırakanın Tasarruf Oranı Nedir?

Miras bırakanın, terekesi üzerinde, saklı paylı mirasçılarının saklı paylarının toplamından sonra geriye kalan orandır. Mirasbırakanın yapmış olduğu tasarrufların serbest tasarruf oranı içinde kalıp kalmadığını belirleyebilmek için öncelikle terekenin mirasbırakanın ölümü tarihindeki toplam parasal değerini tespit etmek gerekir.

Türk Medeni Kanunu’nun 565. maddesi hükmünce net terekenin tespitinin ardından mirasın açıldığı tarihteki fiyatlar ile kıyaslanarak maddi açıdan terekenin miktarı belirlenir. Bu miktar üzerinden saklı paya herhangi bir tecavüzün olup olmadığı ortaya çıkar. Tasarruf oranı aşılmış ise tasarrufun niteliğine göre saklı payların hasar alıp almaması objektif (nesnel) ve subjektif (öznel) unsurlar da dikkate alınarak hesaplanmalıdır. 

Tenkise Tabi Olan Tasarruflar Nelerdir?

Tenkise tabi tasarruflar öncelikle ölüme bağlı tasarruflar ve bunu takiben sağlararası karşılıksız kazanadırmalardır. Mirasbırakanın saklı payı ihlal eden ölüme bağlı tasarrufu birden fazla ise, tenkisin nasıl yapılacağı TMK’nun 565. maddesinde düzenlenmiştir. 

Aşağıdaki karşılıksız kazandırmalar, ölüme bağlı tasarruflar gibi tenkise tâbidir: 

• Mirasbırakanın, mirasçılık sıfatını kaybeden yasal mirasçıya miras payına mahsuben yapmış olduğu sağlararası kazandırmalar, geri verilmemek kaydıyla altsoyuna malvarlığı devri veya borçtan kurtarma yoluyla yaptığı kazandırmalar ya da alışılmışın dışında verilen çeyiz ve kuruluş sermayesi, 
• Miras haklarının ölümden önce tasfiyesi maksadıyla yapılan kazandırmalar, 
• Mirasbırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar ve ölümünden önceki bir yıl içinde âdet üzere verilen hediyeler dışında yapmış olduğu bağışlamalar, 
• Mirasbırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalar. 

Tenkise Tabi Olmayan Tasarruflar Nelerdir?

Tenkise tabi tasarruflar, emredici biçimde ve sınırlı sayıda düzenlenmiştir. Bu nedenle, kanunda düzenlenmemiş olan sağlar arası tasarruflar, ivazsız olarak yapılmış olsalar bile tenkise tabi tutulmazlar. 

• Adetler gereğince verilen hediyeler. 
• Mirasbırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutmadığı ve ölümünden önceki bir yıldan daha önce yapmış olduğu bağışlamalar. 
• Ahlaki bir ödevin yerine getirilmesi amacıyla verilen şeyler. 
• Kazanılmamış haktan feragat edilmesi. 
• Eşler arasındaki mal rejiminden kaynaklanan talepleri. 

Tenkise Tabi Kazandırmalarda Sıra Nasıldır?

İlgili konu TMK’nun 570. Maddesinde düzenlenmiştir: 

Tenkis, saklı pay tamamlanıncaya kadar, önce ölüme bağlı tasarruflardan; bu yetmezse, en yeni tarihlisinden en eskisine doğru geriye gidilmek üzere sağlararası kazandırmalardan yapılır.Kamu tüzel kişileri ile kamuya yararlı dernek ve vakıflara yapılan ölüme bağlı tasarruflar ve sağlararası kazandırmalar en son sırada tenkis edilir.

Tenkis Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir?

TMK’nun 576/II. maddesi gereğince, tenkis davasında yetkili mahkeme mirasbırakanın son yerleşim yeri mahkemesidir. HMK’nun 2/I. maddesine göre, dava konusunun değer ve miktarına bakılmaksızın mal varlığı haklarına ilişkin davalarda görevli mahkeme, aksine bir düzenleme bulunmadıkça asliye hukuk mahkemesidir.

Söz konusu hükümden hareketle, mal varlığı hakkına ilişkin bir dava niteliğinde olan tenkis davasında görevli mahkemenin asliye hukuk mahkemesi olduğu sonucuna varılmaktadır. 

Tenkis Davasında Hak Düşürücü Süre Kadardır?

Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer. 

Bir tasarrufun iptali bir öncekinin yürürlüğe girmesini sağlarsa, süreler iptal kararının kesinleşmesi tarihinde işlemeye başlar. 

Tenkis iddiası, def’i yoluyla her zaman ileri sürülebilir. 

Tenkis Davasında Yargılama Süreci Nasıldır?

Tenkis davası yasal mirasçılarının, miras bırakanın vasiyetnamesinde veya bağışlarında, yasal paylarının ihlal edilmesi durumunda açtıkları davadır. Yargılama süreci, mirasçının yasal haklarını korumaya yönelik yapılır ve mahkeme, tenkis talebini değerlendirirken delillerin sunulmasına büyük önem verir. 

Tenkis Davasında Kullanılabilecek Deliller Nelerdir?

• Tenkis davasında en önemli delil, miras bırakanın vasiyetnamesi veya bağış ile ilgili yazılı belgelerdir. 
• Vasiyetname, miras bırakanın ölümünden sonra düzenlenen vasiyetname, mirasın nasıl paylaştırıldığını gösteren bir belgedir. Eğer mirasçıların yasal payları ihlal edilmişse, vasiyetnamenin içeriği mahkeme tarafından incelenir. 
• Miras Bırakanın Malvarlığını Gösteren Belgeler 
• Nüfus Kayıtları 
• Tanıklar ve Tanıklık 

Tenkis Davasında İspat Yükümlülüğü Kimdedir?

Tenkis davasında ispat yükümlülüğü, davayı açan tarafın yani saklı paylı mirasçının üzerindedir. Saklı paylı mirasçı, miras bırakanın tasarruflarının saklı paylarına tecavüz ettiğini iddia ettiği için bu iddiasını kanıtlamakla yükümlüdür. 

Tenkis Davası Emsal Yargıtay Kararları:

“Davacı vekilinin 25.3.1999 tarihli son oturumdaki beyanı haktan feragat niteliğinde değildir. Kaldı ki haktan feragat niteliğinde kabulü halinde de Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunun 151.maddesi gereğince imzası ile tasdik edilmesi gerekir. Sabit tenkis oranı belirlenmeden tercih hakkı kullanılamaz. Tercih hakkı davalı tarafından kullanılmadan tenkis sonunda para olarak ödenecek karşılık miktarı belirlenemez. Bu sebeple de doğmayan bir haktan feragat söz konusu olamayacağından yargılamaya devam olunup 11.11.994 tarih 4/4 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararına uygun işlem yapılması gerekirken nitelendirmede yanılgı sonucu yazılı şekilde hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir….) 

gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda; mahkemece önceki kararda direnilmiştir.” (Yargıtay Kararı- HGK., E. 2000/1753 K. 2000/1786 T. 13.12.2000)