Taşınma Eşyası Taşımasında Taşıyıcının Sorumluluğu

Taşınma eşyası taşıyıcının sorumluluğu bakımından TTK m. 898’de, zıya ve hasarın belirtilen sebeplerden kaynaklanması durumunda, taşıyıcının sorumluluktan kurtulabileceği belirtilmiştir.

Söz konusu maddeden de anlaşılacağı üzere, taşınma eşyası taşıyıcının sorumluluktan kurtulmasında, genel sebepler TTK m. 875/2 ve m. 876 hükmüne tabi iken, sorumluluktan kurtulmada özel sebepler olarak TTK m. 878’den farklı bir biçimde hükümde yer alanlar çerçevesinde taşıyıcı sorumluluktan kurtulabilecektir.

Taşıma eşyası taşımasında, eşya taşımadan farklı olarak sorumluluktan kurtulmada özel sebepler olarak yer alanlar, gecikmeden doğan bir sorumluluktan kurtulma sebebi olarak verilmemiştir.

Taşınma eşyası taşıyıcısı TTK m. 875/1’e göre, taşınma eşyası taşınmasına ilişkin özel durumlara göre eşyayı teslim alma anından, eşyanın taşındığı yere boşalttığı ana kadar eşyalarda meydana gelecek zıya ve hasardan sorumlu olacaktır.

Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtulması

Taşıyıcının sorumlultan kurtulmasında öngörülen sebepler genel ve özel olmak üzere ikiye ayrılmıştır:

Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtulması: Genel Sebepler

Taşıma eşyası taşımasında, gönderenin bir davranışı ya da eşyanın özel bir ayıbı sebep olmuşsa, tazminat borcunun doğmasında ve kapsamının belirlenmesinde, bu olguların ne ölçüde etkili olduğu dikkate alınacaktır.

Zarara neden olan bu olgular tamamen etkili ise, taşıyıcı sorumluluktan kurtulur. Eşya taşımaları için ele alınan özellikler, taşınma eşyası taşımasına ilişkin nielikler göz önüne almak kaydıyla burada da geçerlidir.

Taşıyıcı; zıya, hasar ve gecikmede en yğksek özeni göstermesine raümen ka.ınamayacağı ve sonuçları önleyemeyeceği sebeplerden zararın doğması durumunda da sorumluktan kurtulacaktır.

Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtulması: Özel Sebepler

Taşıma eşyaı taşıyıcısının sorumluktan kurtulmasında özel sebeplere, aynı TTK m. 878/1’de  olduğu gibi çeşitli benteler altında yer verilmiştir.

Taşınma eşyası taşımalarında sadece bu özel sebepler geçerli olup, TTK m. 878’deki özel sebepler taşınma eşyasında uygulanamaz. Taşınma eşyası taşıması için özel sebeplerin varlığı taşıyıcının sorumluluktan kurtulması için yeterlidir.

TTK m 892/2’ye göre; “Oluşan zararın, durum ve şartlara göre, birinci fıkrada belirtilen tehlikelerden kaynaklanmış olabileceği hâllerde, zararın bu tehlikelerden doğmuş olduğu varsayılır.”

TTK m. 901/1-a’da, gönderenin tüketici olduğu durumda taşıma özleşmesi yapılırken gönderen, taşıyıcı tarafından sorumluluk hükümleri hakkında bilgilendirilmemiş ve sorumluluğun genişletilmesi yönünde bir sözleşme yapılması veya eşyanın sigorta ettirilmesi imkanlarına işaret edilmemiş olması halinde, taşıyıcı sorumluktan kurtulma hallerine dayanamayacaktır.

TTK m. 989/1’de bentler halinde yer alan sorumluluktan kurtulma durumları şu şekildedir:

• Taşıyıcının; değerli maden, tal, mücevher, posta pulu, madeni para, belge veya kıymetli evrak taşıması,
• Gönderen tarafından yapılan paketleme veya etiketlemenin yetersizliği,
• Taşınan eşyanın gönderen tarafından işleme tabi tutulmuş, tüklenmiş veya boşaltılmış olması,
• Taşıyıcı tarafınan ambalajlanmamış olan eşya taşıması,
• Taşıyıcını, muhtemel hasar tehlikesi için uyarmasına rağmen, yükleme ve boşaltma yerindeki şartlara uygun olmayan eşyanın yüklenmesi veya boşaltılması,
• Canlı hayvan veya bitki taşıması,
• Eşyanın doğal veya ayıplı yapısı dolayısıyla kolaylıkla zarar görebilecek nitelikte olması

Taşıyıcının Sorumluluğun Sınırı ve Hesaplanması

TTK m. 889’a göre, “882 nci maddenin birinci ve ikinci fıkralarındaki düzenlemeden farklı olarak, zıya veya hasar sebebiyle taşıyıcının sorumluluğu, taşıma sözleşmesinin ifası için gerekli olan yükleme hacminin metreküpü başına 1.500 Özel Çekme Hakkı ile sınırlıdır”

Söz konusu maddeden de anlaşılacağı üzere, eşya taşımada yer alan sınırlamadan farklı bir düzenleme getirildiği belirtilmekte, sorumluluğun sınırını sözleşmenin ifasi için gerekli yükleme hacmi esas alınarak ortaya koyulmaktadır.

Yükleme hacmi esasen taşınmakta olan eşyalar için belirlenebilecek bir ölçüdür. Dolayısıyla taşıma için yüklemenin tamamlanıp bitmesi ile birlikte bu miktar anlaşılabilir.

Taşıyıcının sorumluluğun sınırının uygulanması bakımından zararın tam zıya, kısmi zıya veya hasar olması arasında bir fark yoktur. Her üç zarar türü için de aynı sınır geçerli olacaktır. Zararın saptanmasında ise TTK m. 882’de yer alan hükümlerin geçerli olacağı, bu belirlemelere göre zararın miktarının önce tespit edilip, daha sonra sınırın ele alınacağı söylenmelidir.

Zıya ve Hasarın Bildirilmesi

Türk Ticaret Kanunu’nun 900. Maddesinde ‘bildirim’ başlıklı bir düzenlemeye yer verilmiştir.

Söz konusu maddeye göre;

“Eşyanın zıyaından veya hasara uğramasından doğan istem hakları, 889 uncu maddenin birinci ve ikinci fıkralarından farklı olarak;

1. a) Eşyanın zıyaa veya hasara uğramış olduğu açıkça görülüyorsa, en geç teslimi izleyen üç iş günü içinde veya
2. b) Zıyaın veya hasarın açıkça görünmemesi hâlinde en geç teslimi izleyen ondört gün içinde, taşıyıcıya bildirilmemişse sona erer.”

Taşınma eşyası taşımasında, bu bildirimin süresinde yapılmamasının sonucu, zıya ve hasardan doğan taleplerin ileri sürülemez hale gelmesidir.

Taşıyıcı, bildirimin yapılmadığını ispatlama yükümlülü altındadır. Zira bildirim yazılı olarak yapılacaktır. TTK m. 889/3’deki gibi telekomünikasyon araçlarıyla da bu bildirim yapılabilir.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN