Taşıma Hukukunda Yükleme

Taşıma, taşınacak eşyaların taşıyıcıya teslimi ile başlamaktadır. Teslimden bahsedebilmek için, eşyanın doğrudan veya dolaylı olarak zilyetliği, bizzat taşıyıcı veya yardımcılarına sağlanmış olmalıdır.

Teslim, gönderenin eşyayı yüklemesinin bitmesiyle gerçekleşir ya da sözleşme, durumun gereği veya ticari teamül nedeniyle yüklemenin taşıyıcıya ait olması nedeniyle yükleme öncesi zilyetliğinin taşıyıcıya geçirilmesi anında ortaya çıkar.

Taşıma konusu eşya, taşıma sözleşmesinde belirlenmiş olan eşyadır. Gönderen, taşıma sözleşmesinde belirlenmiş eşya dışında başka bir eşyayı, taşıyıcının rızası olmadıkça yükleyemez.

Yükleme ve Yükleme Süresi

Yükleme, taşımanın başlaması açısından yapılması gerekli bir faaliyettir. Taşımada yükleme, gönderene ait bir borç niteliğindedir.

Türk Ticaret Kanunu’nun 863. maddesine göre, “Sözleşmeden, durumun gereğinden veya ticari teamülden aksi anlaşılmadıkça; gönderen, eşyayı, taşıma güvenliğine uygun biçimde araca koyarak, istifleyerek, bağlayarak, sabitleyerek yüklemek ve aynı şekilde boşaltmak zorundadır. Taşıyıcı, ayrıca yüklemenin işletme güvenliğine uygun olmasını sağlamakla yükümlüdür.”

Buna karşılık, taşıyıcının eşyaların yüklenmesi sırasında nezaret etme yükümlülüğü bulunmaktadır.

Yükleme süresi, sözleşme ile taraflarca belirlenmişse, bu süre yüklemede taşıyıcı için beklenmesi gerekilen bir süre olarak kabul edilecektir. Eğer bir süre belirlenmemişse, duruma göre makul bir süre, yükleme süresi olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla makul süre her somut taşıma açısında değişkenlik göstermektedir.

Yükleme süresi, taşıyıcının yükleme için taşıma aracını hazır tuttuğu anda başlar. Bu hazır tutma anı için gönderene bir ihbarda bulunmak gerekiyorsa, bu ihbar yapıldıktan sonraki bir zamanda yükleme süresinin başlayacağı kabul edilmektedir.

Bekleme Süresi Nedir?

Taşıma hukukunda bekleme süresi, yükün teslim alınması için tanınan süredir. Bekleme süresi, taşıma sözleşmesinde belirtilen teslim tarihinden itibaren başlar ve genellikle birkaç gün ile birkaç hafta arasında değişebilir.

Yükleme, makul süreden veya taraflarca sözleşmede belirlenmiş süreden daha fazla bekliyorsa, taşıyıcı bekleme ücreti olarak uygun bir ücrete hak kazanmaktadır. Bekleme ücreti sözleşmede kararlaştırılmış olabilir. Taraflarça kararlaştırılmayan bekleme ücreti, somut duruma uygun olarak takdir edilir.

TTK m. 863/3’e göre, “Taşıyıcı, sözleşme hükümlerine dayanarak veya kendi risk alanından kaynaklanmayan nedenlerle makul yükleme veya boşaltma süresinden daha fazla beklerse, bekleme ücreti olarak uygun bir ücrete hak kazanır.”

Taşıyıcının riziko alanı içinde kalan bir sebep, yüklemenin gecikmesine neden olmuşsa, bekleme ücretine hak kazanılamayacaktır.

Yüklemenin Yapılmaması veya Gecikmesi

Yükleme gönderenin sorumluluğunda iken, yükleme ile birlikte istifleme, baplama ve sabitleme yükleme süresi içinde yerine getirilmezse, bu yükümlülüğün ihlalinden bahsedilecektir.

Yükümlülüğün ihlali sonucu, taşıyıcı, gönderene makul bir süre vererek eşyanın yüklenmesini ihtar eder. Bu ihtar sonrası taşıyıcı sözleşmeyi feshedebilir ve haklarını kullanabilir.

Bu durumda taşıyıcı TTK m. 865/2’de belirtilen taleplerde bulunabilecektir. Gönderen sözleşmeyi feshederse, taşıyıcı;

• Kararlaştırılan taşıma ücreti ile bekleme ücretinden ve tazmini gereken giderlerden, sözleşmenin feshi sonucunda tasarruf ettiği giderlerin veya başka bir şekilde elde ettiği veya kötü niyetli olarak elde etmeyi ihmal ettiği menfaatlerin indirilmesiyle kalan tutarı,
• kararlaştırılan taşıma ücretinin üçte birini isteyebilir.

Sözleşmenin feshi taşıyıcının riziko alanına giren sebeplerden kaynaklanıyorsa, kararlaştırılan ücretin üçte biri olan seçimlik hakkı kullanılamayacaktır.

Kısmi Yükleme Nedir?

Yükleme için verilen sürede, kararlaştırılan yükleme kısmen yapılmışsa, taşıyıcı eksik yüklenen eşya ile yola çıkabilir.

Taşıyıcı, taşınması kararlaştırıla eşyanın tamamı yüklenmiş olmasa bile, gönderenin istemi üzerine yola çıkmak zorundadır. Bu durumda taşıyıcı;

• Sözleşmede kararlaştırılmış olan taşıma ücretinin tamamını,
• Doğmuş bekleme ücretini,
• Eksik yükleme sebebiyle yapmak zorunda kaldığı giderleri ve uğradığı zararı,
• Alacakları, eksik yükleme sebebiyle kısmen veya tamamen teminatsız kalmışsa, kendisine ek teminat gösterilmesini, isteyebilir.

Kısmen yüklenmeyen eşyanın yerine başka bir sözleşme uyarınca eşya taşınmışsa, bu eşya için alınacak taşıma ücreti, taşıma ücretinden mahsup edilir.

Gönderenin Kusursuz Sorumluluğu

Gönderen aşağıda sayılan durumlarda kusursuz sorumluluk altında taşıyıcının zararları ve giderlerini tazmin etmekle yükümlüdür:

• Yetersiz ambalajlama ve işaretleme,
• Taşıma senedine yazılan bilgilerdeki gerçeğe aykırılıklar, yanlışlıklar ve eksiklikler,
• Tehlikeli malın bu niteliği hakkında bildirimde bulunmamak,
• TTK’da belirtilen belge ve bilgilerdeki eksiklikler,
• Gerçeğe aykırılıklar,
• Belge ve bilgilerin yokluğundan kaynaklanması.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN