Tacir Nedir?

Tacir, ticaretle uğraşan ve ticari faaliyetleri sürekli olarak yürüten kişi veya kuruluşlara verilen hukuki bir sıfattır.

Türk Ticaret Kanunu (TTK), tacir sıfatını ayrıntılı bir şekilde düzenler ve tacir olmanın, ticari faaliyetlerde bulunmanın getirdiği haklar ve yükümlülükler ile ilgili birçok hüküm içerir. 

Tacir Sıfatının Kazanılması

TTK madde 12’ye göre, bir ticari işletmeyi kısmen veya tamamen kendi adına işleten kişi tacir sıfatını kazanır. Bu sıfatı kazanmak için ticari faaliyetlerin süreklilik arz etmesi ve bir ticari işletme çatısı altında yürütülmesi gerekmektedir. Tacir sıfatı hem gerçek kişiler hem de tüzel kişiler tarafından kazanılabilir.

Gerçek Kişi Tacirler

Gerçek kişi tacirler, bireysel olarak ticari faaliyette bulunan kişilerdir. Bir dükkân, mağaza veya işletme sahibi olan kişiler gerçek kişi tacir sıfatını taşırlar. Bu kişilerin ticaret siciline kayıt yaptırmaları zorunludur.

Ticari faaliyetler, işletme sahibi kişinin adına yürütülür ve tacir bu faaliyetlerden doğrudan sorumludur. Gerçek kişi tacirler, kendi adlarına ticaret unvanı seçer ve bu unvan altında ticari işlemler yaparlar.

Tüzel Kişiler

Anonim, limited, kolektif ve komandit şirketler gibi tüzel kişiler de tacir sıfatını kazanırlar. Tüzel kişi tacirlerin ticari faaliyetleri tüzel kişilik adına yapılır ve bu kişiler de ticaret siciline kayıt olmak zorundadır. Tüzel kişiler de ticaret unvanı seçerek bu unvan altında ticaret yaparlar. Bu işletmelerin yöneticileri ve temsilcileri tüzel kişiliği ticari ilişkilerde temsil ederler.

Tacir Sıfatının Sonuçları

Tacir sıfatının kazanılması, ticari faaliyetlerde bulunan kişilere çeşitli yükümlülükler ve haklar getirir. Bu yükümlülükler arasında ticaret unvanı kullanma, ticaret siciline kayıt olma, ticari defter tutma, fatura verme ve ticari örf ve adetleri bilme yer alır. Ayrıca tacirlerin basiretli iş insanı gibi hareket etme yükümlülüğü de vardır.

Tacir Olmaya Bağlanan Külfetler

Tacir olmaya bağlanan külfetler aşağıdaki gibidir.

İflasa Tabi Olma 

Tacirler, ticaret hayatında karşılaştıkları mali zorluklar nedeniyle iflas edebilirler. İflas, tacirler için önemli bir hukuki sonuçtur ve ticaretle uğraşanlar bu riskle karşı karşıya kalabilirler. İflas sürecinde, tacir tüm malvarlığı ile borçlarını ödemekle yükümlüdür.

Ticaret Unvanı Seçme ve Kullanma

Tacirler, ticari faaliyetlerini yürütebilmek için bir ticaret unvanı seçmek zorundadır. Bu unvan, ticari işletmenin ismi olarak kullanılır ve tacirin ticaret siciline tescil edilmesi gerekir.

Ticaret Sicili ve Odalara Kayıt

Tacirler, faaliyetlerinin yasal olarak tanınabilmesi için ticaret siciline kayıt olmak zorundadırlar. Ayrıca ticaret odalarına kayıtları yapılır ve bu odalarda çeşitli ticari belgeleri almak için başvuruda bulunurlar.

Ticari Defter Tutma

Tacirler, ticari faaliyetlerini şeffaf bir şekilde yürütebilmek için ticari defterler tutmak zorundadırlar. Bu defterler, tacirin mali durumunu ve ticari faaliyetlerini kaydeder ve düzenli olarak muhasebe kayıtlarının tutulmasını sağlar.

Basiretli İş İnsanı Gibi Hareket Etme 

Tacirler, ticari faaliyetlerini yürütürken basiretli bir iş insanı gibi hareket etmek zorundadırlar. Bu, tacirlerin öngörülü, dikkatli ve sorumlu bir şekilde ticari işlemler yapmaları gerektiği anlamına gelir.

Ticaret Karinesine Tabi Olma

Tacirler, ticari faaliyetlerinde yapılan işlemlerin ticari iş sayılması karinesine tabidirler. Bu, tacirin yaptığı tüm iş ve işlemlerin ticari nitelik taşıdığı kabul edilir.

Ücret ve Cezanın İndirilmesini İsteyememe 

Tacirler, ticari işlemlerde ücret ve cezaların indirilmesini talep edemezler. Bu, tacirin ticari hayattaki sorumluluklarını tam olarak yerine getirmesi gerektiği anlamına gelir.

Fatura Verme ve Fatura ve Teyit Mektubuna İtiraz

Tacirler, ticari faaliyetlerinde fatura düzenlemek ve bu faturaları müşterilere sunmak zorundadırlar. Ayrıca kendilerine gönderilen fatura veya teyit mektubuna zamanında itiraz etme hakları vardır; aksi takdirde fatura içerikleri kabul edilmiş sayılır.

Ticari Örf ve Adeti Bilme

Tacirler, ticari faaliyetlerinde ticari örf ve adet kurallarını bilmek ve bu kurallara uygun hareket etmek zorundadırlar. Ticari örf ve adetler, ticaret hayatında yaygın olarak kabul gören davranış ve uygulamaları ifade eder.

Bazı Konulardaki İhtar veya İhbarlar: Tacirler, ticari işlerinde karşı tarafa ihbar veya ihtar göndermek zorunda kaldıklarında, bu bildirimleri noter aracılığıyla yapmak zorundadırlar.

Tacir Olmaya Bağlanan Nimetler

Tacir olmanın birçok avantajı da bulunmaktadır. Tacirler, bazı özel haklardan ve imtiyazlardan yararlanabilirler.

Ücret ve Faiz İsteme Hakkı 

Tacirler, ticari faaliyetlerinden doğan alacaklarını tahsil ederken bu alacaklara faiz ekleyebilirler. Özellikle borcun geç ödenmesi durumunda, tacirler temerrüt faizi talep edebilirler.

Hapis Hakkı 

Tacirler, bir borcun ödenmemesi durumunda alacaklarını teminat altına almak için borçlunun malvarlığına el koyma (hapis) hakkına sahiptirler.

Ticari Satış ve Trampa Hakkındaki Özel Hükümlerden Faydalanma: 

Tacirler, ticari mal satışları ve trampalarda özel düzenlemelerden faydalanabilirler. Bu düzenlemeler, tacirlerin ticari mal alım satım işlemlerinde kolaylık sağlar.

Yetki Sözleşmesi Yapılması

Tacirler, ticari işlemlerinde yetki sözleşmesi yaparak, ticari davaların belirli bir mahkemede görülmesini sağlayabilirler. Bu, ticari uyuşmazlıkların çözümünde tacirler için avantajlı bir düzenleme olabilir.

Tacir Sıfatının Kaybı ve Sonuçları

Tacir sıfatının kaybı, ticari işletmenin kapanması veya tacirin ticari faaliyetlerini durdurmasıyla gerçekleşir.

Tacir sıfatının kaybı, işletmenin ticaret sicilinden silinmesiyle resmileşir. Ancak tacir sıfatının kaybı, tüm sorumlulukların sona erdiği anlamına gelmez. Tacir, ticari faaliyetlerinin sona ermesinden sonra da belirli bir süre boyunca ticari defterlerini saklamak ve geçmiş döneme ait borç ve yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadır.

Sonuç

Sonuç olarak, tacir sıfatı, TTK kapsamında birçok hak ve yükümlülük getiren önemli bir hukuki sıfattır. Tacir olmak, ticari faaliyetlerde bulunan kişilere birçok avantaj sağlarken, çeşitli sorumluluklar da yükler.

Ticaret siciline kayıt olma, ticari defter tutma ve ticari örf ve adetleri bilme gibi yükümlülükler, tacirlerin ticari ilişkilerde şeffaf ve düzenli bir şekilde faaliyet göstermesini sağlar. Aynı zamanda, ticari faaliyetlerin kolaylaştırılması ve korunması için tacirlere sunulan imtiyazlar da ticaret hayatının sağlıklı bir şekilde işlemesine katkıda bulunur.

Duygu Maide KARATAŞ & Av. Ahmet EKİN