Sendika Nedir? Toplu İş Sözleşmesi Nedir?

Sendika; işçi veya işverenlerin çalışma ilişkilerinde ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarlarını korumak işin en az 7 işçi veya işverenin bir araya gelerek bir iş kolunda faaliyette bulunmak üzere oluşturdukları tüzel kişiliğe denir. Farklı iş kollarındaki en az 5 sendikanın bir araya gelmesiyle konfederasyon oluşur.

İş Kolu Tespiti Nasıl Yapılır?

Bir işyerinin hangi kolda faaliyet gösterdiği Bakanlık tarafından tespit edilir.

Sendika Kuruculuk Şartları Nelerdir?

Fiil ehliyetine sahip ve fiilen çalışa kişiler sendika kurabilir. Yüz kızarıcı suçlardan dolayı mahkumiyeti bulunanlar sendika kuramaz.

Sendikanın Organları Nelerdir?

Kuruluş ve şubelerin zorunlu organları:

• Genel kurul,
• Yönetim kurulu,
• Denetleme kurulu ve
• Disiplin kuruludur.

Genel Kurulun Görev ve Yetkileri Nelerdir?

Genel kurulun görev ve yetkileri:

• Organların seçimi,
• Tüzük değişikliği,
• Yapılacak ilk genel kurula sunulması ve geçmişe etkili olmaması kaydıyla ilgili makamlar veya mahkemelerce kanuna aykırı görülerek düzeltilmesi istenen konular hakkında yönetim kuruluna yetki verilmesi,
• Yönetim kurulu ve denetleme kurulu raporları ile yeminli mali müşavir raporlarının görüşülmesi,
• Yönetim kurulu ve denetleme kurulunun ibrası,
• Bütçenin kabulü,
• Yönetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kurulu üyelerine verilecek ücret, tazminat, ödenek ve yolluklar ile sosyal hakların belirlenmesi,
• Taşınmaz satın alınması veya mevcut taşınmazların satılması hususunda yönetim kuruluna yetki verilmesi,
• Üst kuruluş kurucusu olma, üst kuruluşlara üye olma veya üyelikten çekilme,
• Şube açma, birleştirme veya kapatma, bu konuda tüzükte belirlenen esaslar doğrultusunda yönetim kuruluna yetki verilmesi ı) Birleşme veya katılma,
• Uluslararası kuruluşun kurucusu olma, uluslararası kuruluşlara üye olma veya üyelikten çekilme,
• Kuruluşun feshi,
• Mevzuat veya tüzükte genel kurulca yapılması öngörülen diğer işlemleri yerine getirme ve başka bir organa bırakılmamış konuları karara bağlama.

Sendika Üyeliğinin Şartı Nedir?

15 yaşını dolduran ve 4857 sayılı İş Kanunu gereği işçi sayılan herkes işçi sendikasına üye olabilir.

Sendika Üyeliği Nasıl Sona Erer ve Askıya Alınır?

Sendika üyeliğinin sona erme ve askıya alınma halleri:

• Sendika üyeliğinden çıkarılma kararı genel kurulca verilir.
• İşveren veya işveren vekili sıfatını kaybedenlerin sendika ve üst kuruluşlardaki üyelikleri ve görevleri, bu sıfatı kaybettikleri tarihte kendiliğinden sona erer.
• Sosyal Güvenlik Kurumundan yaşlılık veya malullük aylığı ya da toptan ödeme alarak işten ayrılan işçilerin sendika üyeliği sona erer.
• İşkolunu değiştirenin sendika üyeliği kendiliğinden sona erer.
• Herhangi bir askeri ödev nedeniyle silahaltına alınan üyenin üyelik ilişkisi bu süre içinde askıda kalır.

İşçi Kuruluşu Yöneticiliğinin Güvencesi Nedir?

İşçi kuruluşundaki yöneticiliği sebebiyle işinden ayrılan işçinin iş sözleşmesi askıda kalır.

İşyeri Sendika Temsilciliğinin Güvencesi Nedir?

İşveren, haklı bir neden olmadığı müddetçe işyeri sendika temsilcisinin iş sözleşmesini feshedemez. İşverenin fesih nedenini yazılı olarak açık ve net bir biçimde belirtmesi gerekmektedir.

Sendika Özgürlüğünün Güvencesi Nedir?

İşçilerin işe alınmaları, sendikaya girmeleri veya girmemeleri, sendika üyeliğini sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri, bir sendikaya üye olup olamamalarına bağlanamaz.

İşveren sendikaları nedeniyle işçiler arasında ayrım yapamaz.

Kuruluşların Yapabilecekleri Faaliyetler Nelerdir?

Kuruluşların yapabilecekleri faaliyetler:

• Tüzükte yer alan konularda serbestçe faaliyette bulunurlar.
• Kuruluşlar, çalışma hayatından, mevzuattan, örf ve adetten doğan uyuşmazlıklarda işçi ve işverenleri temsilen; sendikalar, yazılı başvuruları üzerine iş sözleşmesinden ve çalışma ilişkisinden doğan hakları ile sosyal güvenlik haklarında üyelerini ve mirasçılarını temsilen dava açmak ve bu nedenle açılmış davada davayı takip yetkisine sahiptir

İşyeri Sendika Temsilcisi Nasıl Atanır ve Görevleri Nelerdir?

Toplu iş sözleşmesi yapmak üzere yetkisi kesinleşen sendika; işyerinde

• İşçi sayısı elliye kadar ise 1,
• Elli bir ile yüz arasında ise en çok 2,
• Yüz bir ile beş yüz arasında ise en çok 3,
• Beş yüz bir ile bin arasında ise en çok 4,
• Bin bir ile iki bin arasında ise en çok 6,
• İki binden fazla ise en çok 8

işyeri sendika temsilcisini işyerinde çalışan üyeleri arasından atayarak on beş gün içinde kimliklerini işverene bildirir. Bunlardan biri baş temsilci olarak görevlendirilebilir. Temsilcilerin görevi, sendikanın yetkisi süresince devam eder.

İşyeri sendika temsilcisinin görevleri:

• İşçilerin dileklerini dinlemek ve şikayetlerine çare bulmak,
• İşçi ile işveren arasındaki birlik, barış ve uyumu sağlamak,
• İşçilerin hak ve menfaatlerini gözetmek,
• Kanun ve toplu iş sözleşmesinde öngörülen çalışma koşullarının uygulanmasına yardımcı olmak.

Toplu İş Sözleşmesi Nedir?

Toplu iş sözleşmesi iş sözleşmesinin yapılması, içeriği ve sona ermesine ilişkin hükümleri içerir.

Toplu İş Sözleşmesinin Kapsamı Nedir?

Aynı iş kolundaki birden çok işyerini kapsayabilir.

Bir gerçek veya tüzel kişiye ait aynı iş kolunda birden çok iş yeri bulunuyorsa toplu iş sözleşmesi işletme düzeyinde yapılabilir.

Grup toplu iş sözleşmesi, tarafların anlaşması üzerine bir işçi sendikası ile bir işveren sendikası arasında, birden çok üye işverene ait aynı işkolunda kurulu işyerleri ve işletmeleri kapsamak üzere yapılır.

İşletme toplu iş sözleşmesi yapılacak işyerlerinin aranılan niteliğe sahip olup olmadıklarına ilişkin uyuşmazlıklar, işletme merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemede on beş gün içinde karara bağlanır.

Toplu İş Sözleşmesinin Şekil Şartı ve Süresi Nedir?

Toplu iş sözleşmesi yazılı olarak, en az 1 en fazla 3 yıllık yapılabilir.

Toplu İş Sözleşmesinin Hükmü Nedir?

Toplu iş sözleşmesinde aksi belirtilmedikçe iş sözleşmeleri toplu iş sözleşmesine aykırı olamaz. İş sözleşmelerinin toplu iş sözleşmesine aykırı hükümlerinin yerini toplu iş sözleşmesindeki hükümler alır. Toplu iş sözleşmesinde iş sözleşmelerine aykırı hükümlerin bulunması hâlinde ise iş sözleşmesinin işçi yararına olan hükümleri geçerlidir.

Sona eren toplu iş sözleşmesinin iş sözleşmesine ilişkin hükümleri yenisi yürürlüğe girinceye kadar iş sözleşmesi hükmü olarak devam eder.

Teşmil Nedir?

Teşmil kelime anlamı olarak genişletme, içine alma, kapsama demektir.

Cumhurbaşkanı; teşmili yapılacak işyerinin kurulu bulunduğu işkolunda en çok üyeye sahip sendikanın yapmış olduğu bir toplu iş sözleşmesini, o işkolundaki işçi veya işveren sendikalarının veya ilgili işverenlerden birinin ya da Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanının talebi üzerine, Yüksek Hakem Kurulunun görüşünü aldıktan sonra tamamen veya kısmen ya da zorunlu değişiklikleri yaparak, o işkolunda toplu iş sözleşmesi bulunmayan işyeri veya işyerlerine teşmil edebilir. Yüksek Hakem Kurulu bu konudaki görüşünü on beş iş günü içinde bildirir.

Kimler Toplu İş Sözleşmesi Yapmaya Yetkilidir?

Kurulu bulunduğu iş kolunda çalışan işçilerin en az %1’inin üyesi bulunması şartıyla işçi sendikası, toplu iş sözleşmesinin kapsamına girecek işyerinde başvuru tarihinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasının, işletmede ise %40’ının kendi üyesi bulunması hâlinde bu işyeri veya işletme için toplu iş sözleşmesi yapmaya yetkilidir.

Bir işveren sendikası, üyelerine ait olan işyerlerinde toplu iş sözleşmesi yapmaya yetkilidir. Sendika üyesi olmayan işveren ise kendi işyerlerinde toplu iş sözleşmesi yapabilir.

Toplu iş sözleşmesi yapmak isteyen işçi sendikasının Bakanlığa başvurarak yetkili olduğunun tespit edilmesini istemesi gerekmektedir. İşveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren de başvuru yaparak yetkili işçi sendikasının tespit edilmesini talep edebilir. Bakanlık başvuru tarihi itibariyle bir işçi sendikasının yetkili olduğunu tespit ettiğinde başvuruyu, işyeri veya işletmedeki işçi ve üye sayısını o işkolundaki işçi sendikaları ile taraf olacak işveren sendikası veya sendika üyesi olamayan işverene 6 iş günü içinde bildirir.

Yetkili sendikanın tespit edildiğine dair yazının tebliğinden itibaren 6 iş günü içinde ilgili taraf mahkemeye yetki itirazında bulunabilir.

Yetkili olmadığı kendisine bildirilen işçi sendikası 6 iş günü içinde yetki tespiti için dava açabilir. Mahkemenin davayı 2 ay içinde sonuçlandırması gerekmektedir.

Tespit yazısına süresi içinde itiraz edilmemişse sürenin bitimini takip eden altı iş günü içinde; yapılan itiraz reddedilmişse ya da kendisine yetki şartlarına sahip olmadığı bildirilen sendikanın itirazı sonucunda yetki şartlarına sahip olduğunu tespit eden kesinleşmiş mahkeme kararının tebliğ edildiği tarihten itibaren altı iş günü içinde; ilgili sendikaya, Bakanlıkça bir yetki belgesi verilir.

Yetki belgesi olmadan yapılan toplu iş sözleşmesinin hükümsüzlüğü Bakanlıkça ya da ilgililer tarafından 45 gün içinde mahkemede dava yolu ile ileri sürülebilir.

Toplu Görüşmeye Çağrı Nasıl Yapılır?

Taraflardan biri, yetki belgesinin alındığı tarihten itibaren 15 gün içinde karşı tarafı toplu görüşmeye çağırır. Çağrı tarihi, çağrıyı yapan tarafça derhâl görevli makama bildirilir. Süresi içerisinde çağrı yapılmazsa, yetki belgesinin hükümsüz hale gelir.

Toplu Görüşme Ne Zaman Başlar ve Ne Kadar Sürer?

Çağrının karşı tarafa tebliğinden itibaren 6 iş günü içinde taraflar toplu görüşmenin yer, gün ve saatini belirler ve bunu yetkili makama yazı ile bildirirler. Eğer taraflar toplantı yeri konusunda anlaşamazlarsa taraflardan birinin başvurusu üzerine toplantının yeri, günü ve saati yetkili makamca belirlenir ve taraflara tebliğ edilir.

İşçi sendikası, çağrı tarihinden itibaren 30 gün içinde yapılacak olan ilk toplantıya katılmaz veya aynı süre içinde toplu görüşmeye başlamazsa yetkisi düşer.

Toplu görüşme süresi ilk toplantı tarihinden itibaren 60 gündür.

Toplu görüşmenin sonunda bir anlaşmaya varılırsa dört nüsha olarak düzenlenecek olan toplu iş sözleşmesi, taraf temsilcilerince imzalanır ve iki nüshası altı iş günü içinde çağrıyı yapan tarafça görevli makama tevdi edilir. Görevli makam sözleşmenin bir nüshasını Bakanlığa gönderir.

Toplu İş Hukukunda Uyuşmazlık Nasıl Tespit Edilir?

Toplu görüşme için kararlaştırılan ilk toplantıya taraflardan biri gelmez veya geldiği hâlde görüşmeye başlamazsa, toplu görüşmeye başladıktan sonra toplantıya devam etmezse veya taraflar toplu görüşme süresi içerisinde anlaşamadıklarını bir tutanakla tespit ederlerse ya da toplu görüşme süresi anlaşma olmaksızın sona ererse, taraflardan biri uyuşmazlığı 6 iş günü içinde görevli makama bildirir. Aksi takdirde işçi sendikasının yetkisi düşer.

Toplu İş Hukukunda Arabuluculuğun Rolü Nedir?

Görevli makam uyuşmazlık yazısını almasıyla birlikte 6 iş günü içinde taraflardan en az birinin katılımı ile ya da katılım yoksa re’sen bir arabulucu görevlendirir. Taraflar resmi arabulucu listesinden bir arabulucuda anlaşırlarsa belirlenen kişi görevli makam tarafından arabulucu olarak görevlendirilir.

Arabulucunun görev süresi bildirimden itibaren 15 gündür. Bu süre tarafların anlaşması ile en fazla 6 iş günü uzatılabilir ve bu durum görevli makama bildirilir.

Arabuluculuk görüşmelerinin anlaşamama ile sonuçlanırsa arabulucu 3 iş günü içinde bir tutanak düzenler ve önerilerini ekleyerek tutanağı görevli makama gönderir. Görevli makam en geç 3 iş günü içinde tutanağı taraflara tebliğ eder.

Taraflar ve tüm ilgililer arabulucuya uyuşmazlık ile ilgili istemiş olduğu her türü bilgi ve belgeyi vermek zorundadır.

Hangi Hallerde Yüksek Hakem Kuruluna Başvurulur?

Grev oylaması sonucunda grev yapılmaması yönündeki kararın kesinleşmesinden itibaren 6 iş günü içinde işçi sendikası; grev ve lokavtın yasak olduğu uyuşmazlıklarda tutanağın tebliğinden ya da erteleme süresinin uyuşmazlıkla sonuçlanması hâlinde sürenin bitiminden itibaren taraflardan biri altı iş günü içinde Yüksek Hakem Kuruluna başvurabilir. Aksi takdirde işçi sendikasının yetkisi düşer.

Yüksek Hakem Kurulu kararları kesin olup toplu iş sözleşmesi hükmündedir.

Özel Hakeme Başvuru Nasıl Yapılır?

Taraflar toplu hak ve çıkar uyuşmazlıklarının her aşamasında anlaşarak özel hakeme başvurabilirler.

Toplu hak uyuşmazlıklarında özel hakem kararlar genel hükümlere tabidir. Toplu çıkar uyuşmazlıklarında özel hakem kararları toplu iş sözleşmesi hükmündedir.

Taraflar özel hakem olarak Yüksek Hakem Kurulu’nu da seçebilirler.

Stj. Av. Atike KARAMAN & Av. Ahmet EKİN