Patent Hakkı Nedir?

Patent hakkı, bir buluşun başkaları tarafından izinsiz olarak üretilmesini, kullanılmasını, satılmasını ya da ithal edilmesini engelleme yetkisini hak sahibine tanır.

Patent Nedir?

Patent, bir buluşun belirli bir süreyle yalnızca buluş sahibine ait olmasını sağlayan, devlet tarafından verilen sınai mülkiyet hakkıdır.

Teknolojinin her alanındaki buluşlara yeni olması, buluş basamağı içermesi ve sanayiye uygulanabilir olması şartıyla patent verilir. (SMK m. 82/1)

Patent Hakkı Nasıl Alınır?

Patent alabilmek için öncelikle başvuru yapılması gerekmektedir. Buna göre Patent başvurusu;

• Başvuru formunu,
• Buluş konusunu açıklayan tarifnameyi,
• İstemleri,
• Tarifnamede veya istemlerde atıf yapılan resimleri,
• Özeti,
• Başvuru ücretinin ödendiğini gösterir bilgiyi, kapsar.

Aşağıdaki unsurların tamamının Kuruma verildiği tarih itibarıyla patent başvuru tarihi kesinleşir ve başvuru işleme alınır:

• Patent verilmesi talebi.
• Başvuru sahibinin kimlik ve iletişim bilgileri.
• Türkçe veya Paris Sözleşmesi veya Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşmasına taraf veya karşılıklılık ilkesini uygulayan devletlerin resmî dillerinden birinde yazılmış tarifname veya önceki bir başvuruya yapılan atıf.

Buluşu yapanın başvuru veya patent sahibinden buluşu yapan olarak tanınmasını ve adının belirtilmesini isteme hakkı vardır.

Patent Hakkı Nereden Alınır?

Patent hakkı Türk Patent ve Marka Kurumundan alınmaktadır. Başvurular aynı zamanda EPATS sistemi üzerinden de yapılabilmektedir.

Patentlenebilirlik Şartları Nelerdir?

Patentlenebilirliğin üç şartı bulunmaktadır. Bu şartlar;

• Yenilik olması
• Buluş basamağı içermesi
• Sanayiye uygulanabilir olmasıdır.

Yenilik

Buluşun, “tekniğin bilinen durumu” kapsamında yer almaması; yani daha önce açıklanmış teknik bilgilerden farklı bir özellik taşıması gerekir. Tekniğin bilinen durumu ise, patent başvuru tarihinden önce, buluşla ilgili olarak dünya genelinde erişilebilir olan (yazılı, sözlü, kullanım yoluyla veya başka herhangi bir şekilde açıklanmış) tüm bilgileri kapsar.

Buluş Basamağı

Buluşun, ait olduğu teknik alanda uzman bir kişi tarafından, mevcut teknik bilgilerden kolaylıkla öngörülemeyecek nitelikte olmasının gerekmesi, kanunda buluş basamağı olarak sayılmıştır.

Sanayiye Uygulanabilirlik

Buluşun tarım da dahil olmak üzere sanayinin herhangi bir dalında üretilebilir, uygulanabilir veya kullanılabilir nitelikte olması da kanunda sayılmış bir başka kriterdir.

Patent Belgesi Hangi Buluşlar İçin Alınabilir?

Yukarıda sayılmış olan şartları taşıyan her türlü buluş için patent hakkına sahip olunabilir. Fakat bazı durumlarda kanun patent alınamayacağını öngörmektedir.  Buna göre Aşağıda belirtilenler buluş niteliğinde sayılmaz. Patent başvurusu veya patentin aşağıda belirtilen konu veya faaliyetlerle ilgili olması hâlinde, sadece bu konu veya faaliyetlerin kendisi patentlenebilirliğin dışında kalır:

• Keşifler, bilimsel teoriler ve matematiksel yöntemler.
• Zihni faaliyetler, iş faaliyetleri veya oyunlara ilişkin plan, kural ve yöntemler.
• Bilgisayar programları.
• Estetik niteliği bulunan mahsuller, edebiyat ve sanat eserleri ile bilim eserleri.
• Bilginin sunumu.

Aşağıda belirtilen buluşlara patent verilmez:

• Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar.
• Mikrobiyolojik işlemler veya bu işlemler sonucu elde edilen ürünler hariç olmak üzere, bitki çeşitleri veya hayvan ırkları ile bitki veya hayvan üretimine yönelik esas olarak biyolojik işlemler.
• İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak teşhis yöntemleri ile cerrahi yöntemler dâhil tüm tedavi yöntemleri.
• Oluşumunun ve gelişiminin çeşitli aşamalarında insan bedeni ve bir gen dizisi veya kısmi gen dizisi de dâhil olmak üzere insan bedeninin öğelerinden birinin sadece keşfi.
• İnsan klonlama işlemleri, insan eşey hattının genetik kimliğini değiştirme işlemleri, insan embriyosunun sınai ya da ticari amaçlarla kullanılması, insan ya da hayvanlara önemli bir tıbbi fayda sağlamaksızın hayvanlara acı çektirebilecek genetik kimlik değiştirme işlemleri ve bu işlemler sonucu elde edilen hayvanlar.

Patent Hakkının Kapsamı

Patent sahibi, buluşun yeri, teknoloji alanı ve ürünlerin ithal veya yerli üretim olup olmadığı konusunda herhangi bir ayrım yapmaksızın patent hakkından yararlanır. Patent sahibinin, izinsiz olarak yapılması hâlinde aşağıda belirtilen fiillerin önlenmesini talep etme hakkı vardır:

• Patent konusu ürünün üretilmesi, satılması, kullanılması veya ithal edilmesi veya bu amaçlar için kişisel ihtiyaçtan başka herhangi bir nedenle elde bulundurulması.
• Patent konusu olan bir usulün kullanılması.
• Kullanılmasının yasak olduğu bilinen veya bilinmesi gereken usul patentinin kullanılmasının başkalarına teklif edilmesi.
• Patent konusu usul ile doğrudan doğruya elde edilen ürünlerin satılması, kullanılması, ithal edilmesi veya bu amaçlar için kişisel ihtiyaçtan başka herhangi bir nedenle elde bulundurulması.

Patent Hakkının Kapsamı Dışında Kalan Durumlar

Aşağıda sayılan fiiller patentin sağladığı hakkın kapsamı dışındadır:

• Sınai veya ticari bir amaç taşımayan ve özel maksatla sınırlı kalan fiiller.
• Patent konusu buluşu içeren deneme amaçlı fiiller.
• İlaçların ruhsatlandırılması ve bunun için gerekli test ve deneyler de dâhil olmak üzere, patent konusu buluşu içeren deneme amaçlı fiiller.
• Sadece bir reçetenin oluşturulması için eczanelerde yapılan ilaçların seri üretim olmadan hazırlanarak kullanılması ve bu şekilde hazırlanan ilaçlara ilişkin fiiller.
• Patent konusu buluşun Paris Sözleşmesine taraf devletlerin gemi, uzay aracı, uçak veya kara nakil araçlarının yapımında veya çalıştırılmasında veya bu araçların ihtiyaçlarının karşılanmasında, söz konusu araçların geçici veya tesadüfi olarak Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde bulunması şartıyla kullanılması.

Patentin Koruma Süresi ve Ücretlerin Ödenmesi

Başvuru tarihinden başlamak üzere,  patentin koruma süresi yirmi yıldır.

Patent başvurusu veya patentin korunması için gerekli olan yıllık ücretler, patentin koruma süresi boyunca, başvuru tarihinden itibaren ikinci yılın sona erdiği tarihte ve devam eden her yıl vadesinde ödenir. Vade tarihi, başvuru tarihine tekabül eden ay ve gündür.  Yıllık ücretlerin ve daha birçok ücretin 2025 yılı için miktarı Türk Patent ve Marka Kurumu’nun sitesinden incelenebilir.

Yıllık ücretler, yukarıda belirtilen vadede ödenmemesi hâlinde, ek ücretle birlikte vadeyi takip eden altı ay içinde de ödenebilir.

Yıllık ücretlerin buna rağmen ödenmez ise, patent hakkı bu ücretin vade tarihi itibarıyla sona erer, patent hakkının sona erdiğine ilişkin bildirim yapılır ve bu durum yayımlanır. Patent hakkının sona erdiğine ilişkin bildirim tarihinden itibaren iki ay içinde telafi ücretinin ödenmesi hâlinde patent hakkı, ücretin ödendiği tarih itibarıyla yeniden geçerlilik kazanır. Patent hakkının sona erdiğine ilişkin bildirim en geç patent hakkının sona erdiği vade tarihinden başlayan bir yıllık sürenin bitimine kadar yapılır.

Ek Patent ve Gizli Patent

Patent başvurusu sahibi, patent konusu buluşu mükemmelleştiren veya geliştiren ve asıl patentin konusu ile bütünlük içinde bulunan buluşların korunması için işlemleri devam eden asıl patent başvurusuna ek patent başvurusunda bulunabilir. Ek patentin süresi, ek patentin başvuru tarihinden itibaren başlar ve asıl patentin süresinin bitimine kadardır. Ek patent başvuruları ve ek patent için yıllık ücret ödenmez.

Türk Patent ve Marka Kurumu, başvuru konusu buluşun millî güvenlik açısından önem taşıdığı kanısına varırsa başvurunun bir suretini görüş almak üzere Millî Savunma Bakanlığına iletir ve durumu başvuru sahibine bildirir. Millî Savunma Bakanlığı, başvuru işlemlerinin gizli yürütülmesine karar verirse bildirim tarihinden itibaren üç ay içinde kararını Kuruma bildirir. Gizlilik kararı verilmemesi veya söz konusu süre içinde Kuruma bildirimde bulunulmaması hâlinde Kurum, başvuru ile ilgili işlemleri başlatır.

Patent başvurusunun gizliliğe tabi olması hâlinde Kurum, durumu başvuru sahibine bildirir ve başvuru ile ilgili başka bir işlem yapmadan başvuruyu gizli patent başvurusu olarak sicile kaydeder.

Patent başvurusu sahibi, gizli patent başvuru konusu buluşu, yetkisi olmayan kişilere açıklayamaz. Patent başvurusu sahibinin talebi üzerine, patent başvuru konusu buluşun kısmen veya tamamen kullanılmasına, Millî Savunma Bakanlığınca izin verilebilir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Furkan DİLER