Mülkiyetin Genel Hükümleri
Mülkiyet, bir kişi veya kurumun, bir mal üzerinde en geniş yetkiyle sahip olduğu haklardır. Hukuk sistemlerinde mülkiyet hakkı, bireyin malvarlığı üzerindeki en temel haklarından biri olarak kabul edilir.
Türk Medeni Kanunu’nun 683. maddesi, mülkiyet hakkını tanımlar ve bu hakka ilişkin hükümleri düzenler. Mülkiyet hakkı, bir kimsenin bir şeyi dilediği gibi kullanma, yararlanma ve tasarruf etme yetkisini içerir. Bu hak, hem taşınmaz mallar hem de taşınır mallar üzerinde kullanılabilir.
Türk Medeni Kanunu m.683 “Bir şeye malik olan kimse, hukuk düzeninin sınırları içinde, o şey üzerinde dilediği gibi kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkisine sahiptir. Malik, malını haksız olarak elinde bulunduran kimseye karşı istihkak davası açabileceği gibi, her türlü haksız el atmanın önlenmesini de dava edebilir.” |
Mülkiyet Hakkı Kavramı
Mülkiyet hakkı, hak sahibine malı kullanma, yararlanma ve üzerinde tasarruf etme yetkisi verir. Mülkiyet hakkı, diğer ayni haklardan farklı olarak, sahibine tam egemenlik sağlar ve üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilir. Ancak, mülkiyet hakkı sınırsız değildir. Kamu yararı, çevresel koruma ve komşuluk ilişkileri gibi nedenlerle bu hak, bazı sınırlamalara tabi tutulabilir.
Mülkiyet Hakkının İçeriği
Mülkiyet hakkı üç temel yetkiyi içerir: kullanma yetkisi, yararlanma yetkisi ve tasarruf yetkisi. Kullanma yetkisi, malın doğrudan doğruya sahibine hizmet etmesi anlamına gelir.
Yararlanma yetkisi, malın ekonomik getirisinden faydalanmayı ifade eder. Tasarruf yetkisi ise mal üzerinde her türlü hukuki işlem yapabilme hakkını içerir. Bu üç yetki, mülkiyet hakkının temel bileşenleridir ve bir mal üzerinde tam bir egemenlik sağlar.
Aktif Yetki
Mülkiyet hakkı sahibine malı üzerinde aktif yetkiler verir. Aktif yetkiler, malın fiziksel ve hukuki yapısını değiştirme, malı başkasına devretme veya kiraya verme gibi hakları içerir. Mal sahibinin bu yetkileri kullanma hakkı, malın türüne ve mülkiyetin sınırlarına bağlıdır. Aktif yetkiler, malın sahiplik haklarının en önemli unsurlarından biridir ve malın ekonomik değerinin artırılması veya korunması için önemli bir rol oynar.
Koruyucu Yetki
Mülkiyet hakkı, sahibine malını koruma yetkisi de verir. Koruyucu yetki, mülkiyet hakkının ihlali durumunda mal sahibinin hukuki yollarla hakkını arama yetkisidir.
Bu yetki sayesinde mal sahibi, malını elinde tutabilir, üçüncü kişiler tarafından yapılan müdahalelere karşı koruyabilir. Tapu siciline tescil edilen taşınmaz mallarda bu yetki, hukuki güvenlik sağlar. Taşınır mallarda ise zilyetlik, mal sahibinin koruyucu yetkisini kullanmasına olanak tanır.
Mülkiyetin Konusu ve İçeriği
Mülkiyetin konusu, taşınır ve taşınmaz mallar olabilir. Taşınır mallar, fiziksel olarak bir yerden bir yere taşınabilen malları (araçlar, eşyalar) ifade ederken, taşınmaz mallar, sabit konumda olan arsalar, binalar gibi mallardır. Mülkiyetin içeriği ise malın kullanımına, yararlanılmasına ve tasarrufuna ilişkin hakları içerir. Bu içerik, malın cinsine, bulunduğu coğrafi duruma veya mal sahibinin iradesine bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Bütünleyici Parça
Bütünleyici parça, bir taşınmaz veya taşınır malın asli bir unsuru olarak kabul edilen ve ondan ayrı düşünülemeyen unsurlardır.
Bütünleyici parça, malın ekonomik veya fiziksel bütünlüğünü bozmadan ondan ayrılamaz. Örneğin, bir bina ile ona ait çatılar, pencereler veya sabit tesisatlar bütünleyici parçalardır. Bu parçalar, malın mülkiyetine dahildir ve malın kendisi gibi hukuki işlemlere tabidir.
Eklenti
Eklenti, bir malın kullanımını kolaylaştırmak veya ekonomik değerini artırmak amacıyla ana mala bağlı olan ancak ondan bağımsız bir maldır. Eklenti, ana malın dışında olsa bile, ana mal ile birlikte kullanıldığında onunla birlikte hukuki işlem görür.
Örneğin, bir tarla üzerinde bulunan sulama sistemleri veya bir binanın bahçesinde yer alan garaj eklenti olarak kabul edilir. Eklenti, ana maldan bağımsız olarak satılabilir, kiralanabilir veya devredilebilir.
Mülkiyet Türleri
Mülkiyet, birkaç farklı türe ayrılabilir. En yaygın mülkiyet türleri, ferdi mülkiyet, paylı mülkiyet ve elbirliği mülkiyetidir.
Ferdi mülkiyet, bir malın tamamının tek bir kişiye ait olması durumunu ifade eder. Paylı mülkiyette, birden fazla kişi malın belirli oranlarındaki paylara sahiptir ve bu paylar bağımsız şekilde kullanılabilir. Elbirliği mülkiyetinde ise pay sahipleri, mallar üzerinde ortak bir mülkiyet hakkına sahiptir ve paylar bağımsız şekilde kullanılamaz.
Paylı Mülkiyet
Paylı mülkiyet, bir malın birden fazla kişiye ait olduğu, ancak her bir kişinin mal üzerinde belirli bir payının bulunduğu mülkiyet türüdür.
Her paydaş, kendi payı üzerinde bağımsız olarak tasarruf edebilir ve bu payı satabilir veya devredebilir. Ancak, malın bütününe ilişkin kararlar, paydaşların ortak rızasıyla alınır. Paylı mülkiyet, genellikle miras, ortak yatırım veya iş ortaklıklarında ortaya çıkar.
Elbirliği Mülkiyeti
Elbirliği mülkiyeti, bir malın birden fazla kişiye ait olduğu ve payların bağımsız olarak kullanılamadığı bir mülkiyet türüdür. Elbirliği mülkiyetinde, malın mülkiyeti tüm ortaklara aittir ve ortaklar arasında bölüşülemeyen bir hak olarak kabul edilir.
Elbirliği mülkiyeti genellikle miras hukuku çerçevesinde ortaya çıkar ve mirasçılar arasında geçici bir mülkiyet türüdür. Mirasçılar, malın tamamı üzerinde ortak bir mülkiyet hakkına sahiptir ve bu mülkiyet, tüm paydaşların birlikte karar almasıyla yönetilir.
Sonuç
Mülkiyet hakkı, kişilerin malvarlığı üzerindeki en geniş ve en güçlü haklarından biridir. Türk Medeni Kanunu’nda detaylı şekilde düzenlenen bu hak, bireylerin malını dilediği gibi kullanma, yararlanma ve tasarruf etme yetkisini içerir.
Ancak mülkiyet hakkı, sadece kişisel çıkarları değil, aynı zamanda toplumsal yararı da göz önünde bulunduran sınırlarla çevrelenmiştir. Mülkiyetin genel hükümleri, bu hakların kapsamını ve kullanımını düzenleyerek hem bireylerin hem de toplumun menfaatlerini korur.
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Duygu Maide KARATAŞ
Duygu Maide KARATAŞ & Av. Ahmet EKİN
