Konşimento Nedir ve Türleri Nelerdir?
Konşimento, dış ticaret işlemlerinde en önemli nakliye belgelerinden biridir. Dış ticaret işlemleri, geniş bir mevzuata sahip olup uzmanlık gerektiren bir alandır.
Dış ticaret işlemlerinde yaşanan uyuşmazlıklarda belgeler delil niteliği teşkil etmektedir. Dış ticarette nakliye belgeleri, her somut olayda farklı öneme sahip olup ayrı ayrı incelenmesi gerekmektedir.
Konşimento ise yaşanan uyuşmazlıklarda en önemli delillerden biri olup türleri ve işlevi bakımından değerlendirmek gerekmektedir.
Konşimento (Bill of Lading) Nedir?
Konşimento, taşıyıcı veya onun bağlı olduğu acente tarafından düzenlenmektedir.
Konşimento, Türk Ticaret Kanunu’nun 1228 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir.
Konşimento, malı yükletene verilen malın teslim alındığını ve anlaşılan şekilde taşınıp gönderilene teslim edileceğini göstermektedir. Konşimento, kısaca malın mülkiyetini temsil etmekte olan kıymetli bir evrak olarak nitelendirilebilmektedir.
Konşimentonun İşlevi Nedir?
Konşimentonun üç önemli işlevi bulunmakta olup şunlardır:
- Konşimento; malların taşınmak üzere teslim alındığını gösteren makbuzdur,
- Konşimento; yükleten ile taşıyıcı arasında ve malların gönderilene teslim edileceğini gösteren bir navlun sözleşmesidir,
- Konşimento; malı temsil etmekte olup mal üzerinde mülkiyet hakkını ifade etmektedir.
Konşimento, genellikle standart bir formdur. Nakliye alıcısı veya taşıyıcı tarafından ihracatçıdan alınan bilgilere göre düzenlenmektedir. Taşınmak istenen malın değeri, ağırlığı, hacmi gibi bilgiler ihracatçı tarafından iletilerek düzenlenmektedir.
Konşimentoda Hangi Bilgiler Yer Almaktadır?
Konşimentoda yer alması gereken bilgiler şunlardır:
- Taşıyıcının adı ve soyadı, ticari unvanı,
- Kaptanın adı ve soyadı,
- Geminin adı ve uyruğu,
- Yükletenin adı ve soyadı, ticari unvanı,
- Gönderilenin adı ve soyadı, ticaret unvanı,
- Yükleme limanı,
- Boşaltma limanı veya boşaltmaya ilişkin talimat alınacak yerin adı,
- Gemiye yüklenen veya taşınmak için teslim alınan malların cinsi, ölçüsü, sayısı, ağırlığı, markası, dışarıdan görünen nitelikleri,
- Navluna ilişkin şartlar,
- Düzenlendiği yer ve gün,
- Düzenlenen nüsha sayısı.
Konşimentolar, taşıtanın talebi üzerine birden fazla orijinal nüsha şeklinde düzenlenebilmektedir. Asıl ve kopyalarının tamamını içeren konşimentolara tam takım konşimento (Full set B/L) denilmektedir.
En yaygın tam takım konşimento, 3/3’tür. Yani 3 adet orijinal nüsha ve 3 adet ciro edilemez (Non-negotiable) surettir.
Devir Yönünden Konşimentolar
Konşimento, yükletenin isteği üzerine şu şekillerde düzenlenebilir:
- Nama yazılı konşimento (Straight B/L),
- Emre yazılı konşimento (Order B/L)
- Hamiline yazılı konşimento (Bearer B/L).
Nama Yazılı Konşimento (Straight B/L) Nedir?
Nama yazılı konşimento, gönderilenin adına düzenlenmektedir. Yani nama yazılı konşimento, üzerine malın alıcısı ya da ithalatçısının adı ve soyadı, ticaret unvanı yazılan konşimentolardır.
Nama yazılı konşimentoların ciro ile başkasına devredilmesi mümkün değildir. Nama yazılı konşimento, yalnızca alacağın temliki şeklinde başkasına devredilebilmektedir.
Bu durumda, mallar yalnızca adı yazan muhataba teslim edilmektedir.
Emre Yazılı Konşimento (Order B/L) Nedir?
Emre yazılı konşimento, gönderilenin emrine veya yalnızca emre yazılı olarak düzenlenir.
Emre yazılı konşimentolar, ciro ve teslim ile devredilebilmektedir. Genellikle bankalar tarafından tercih edilmektedir.
Konşimentoda ciro; tam ciro veya beyaz ciro şeklinde iki farklı şekilde yapılabilmektedir.
Hamiline Yazılı Konşimento (Bearer B/L) Nedir?
Hamiline yazılı konşimento, ithalatçı kısmına “bearer (hamiline)” yazılan konşimentolardır.
Hamiline yazılı konşimento ciro veya beyaz ciro yapılabilir. Bu durumda, konşimentoyu elinde bulunduran kişi, taşıyıcıdan malların kendisine teslim edilmesini isteyebilir.
Yükleme Kriterleri Yönünden Konşimentolar
Yükleme kriterleri yönünden konşimentolar ikiye ayrılmaktadır:
- Yükleme konşimentosu,
- Tesellüm konşimentosu.
Yükleme Konşimentosu (On Board B/L) Nedir?
Yükleme konşimentosu, malların gemiye yüklendiğini belirten konşimentolardır.
Bu durumda, mal gemiye yüklendikten sonra konşimento düzenlenir. Sevk tarihi, konşimentonun düzenlendiği tarihtir.
Tesellüm Konşimentosu (Received for Shipment B/L) Nedir?
Tesellüm Konşimentosu, malların taşınmak üzere teslim alındığını gösteren konşimentodur.
Tesellüm konşimentoları üzerinde “Yüklemek Üzere Alınmıştır.” İbaresi yer almaktadır.
Tesellüm konşimentoları; üzerine gemi adı, yükleme tarihi ve “Mal Yüklenmiştir.” ibaresi eklenerek taşıyıcısı veya acente tarafından imzalandığında yükleme konşimentosuna dönüşür.
Özellikli Konşimentolar
Özellikli konşimentoları ayrı ayrı incelemek gerekirse;
Temiz Konşimento (Clean B/L) Nedir?
Temiz konşimento, gemiye yüklenmeden önce kaptan tarafından incelenen mal veya ambalajlarda dış görünüş itibari ile eksiklik veya bir kusur görülmemesi halinde söz konusu olur.
Kirli Konşimento (Dirty B/L) Nedir)
Kirli konşimento, gemiye yüklenmeden önce kaptan tarafından incelenen mal veya ambalajlarda dış görünüş itibari ile eksiklik veya bir kusur görülmesi halinde söz konusu olur.
Tespit edilen kusur veya eksiklik, konşimento üzerinde açıkça belirtilir. Bu sayede taşıyıcı, sorumluluktan kurtulmuş olur.
Şartlı Konşimento (Clause B/L) Nedir?
Şartlı konşimento, kapalı yerde bulunması sebebiyle kontrol edilemeyen mallara ilişkin olarak düzenlenir.
Geçkin Konşimento (Stale B/L) Nedir?
Geçkin konşimento, süresi içerisinde bankaya ibraz edilmemiş olan konşimentodur. Diğer bir ifade ile bayat konşimento olarak da denilmektedir.
Tek Konşimento (Through B/L) Nedir?
Tek konşimento, malların taşınması esnasında yapılacak aktarmaların da düzenlendiği konşimentolardır.
Tek konşimentonun düzenlenmesi için, deniz yolunun mutlaka kullanılması gerekmektedir.
Kombine Taşıma Konşimentosu (Combined Transport B/L) Nedir?
Kombine taşıma konşimentosu, taşıma işleminin birden fazla araç ile gerçekleştirilmesi halinde düzenlenen konşimentodur.
Kombine taşıma konşimentosu, genellikle konteyner taşımacılığında kullanılmaktadır.
Kombine taşıma konşimentosunda yükleme ve boşaltma limanı yerine “Teslim Alma Yeri” ve “Teslim Etme Yeri” ibareleri yer almaktadır.
Konteyner Konşimentosu (Container B/L) Nedir?
Konteyner konşimentosu, konteynerler içinde taşınan mallar için kullanılan konşimentolardır.
Konteyner konşimentosu, gemi şirketleri ve acenteleri tarafından düzenlenmektedir. Üzerinde “Yükletenin Bildirimine Göre” ibaresi yer almakta olup taşıyanın herhangi bir kontrol sorumluluğunu taşımamaktadır.
Kısa Konşimento (Short Form B/L) Nedir?
Kısa konşimento, taşıma şartlarının arka yüzde belirtilmeyip yalnızca ön yüzünde belirtildiği konşimentolardır.
Kısa konşimentonun arka yüzü boştur. Kısa konşimentoda taşıma koşullarının tamamına yer verilmez, taşıma koşullarının yer aldığı bir kaynağa atıf yer alır.
Tanker Konşimentosu (Tanker B/L) Nedir?
Tanker konşimentosu; ham petrol, sıvı yakıt ve kimyevi maddeler için düzenlene konşimentolardır.
Düzgün Hat Konşimentosu (Liner B/L) Nedir?
Düzgün hat konşimentosu, aynı hat üzerinde tarifeli ve sürekli sefer yapan gemiler tarafından düzenlenmektedir.
Düzgün hat konşimentoları, ciro edilemez.
Ciro Edilemez Konşimentosu (Non-Negotiable B/L) Nedir?
Ciro edilemez konşimento, yalnızca malın alıcısı adına düzenlenmekte olup ciro edilemez.
Genellikle varış limanında malın tesliminin gecikmeli olarak gerçekleşmesi nedeniyle denizcilik işletmeleri tarafından kullanılmaktadır.
Güverte Konşimentosu (On Desk B/L) Nedir?
Güverte konşimentosu, malların geminin güvertesinde taşınması halinde düzenlenen konşimentolardır.
Navlun Sözleşmesine Dayalı Konşimento (Charter Party B/L) Nedir?
Navlun sözleşmesi, taşıyan ile taşıtan arasında yapılan bir sözleşmedir.
Navlun sözleşmesine dayalı konşimento, taşıyan ile taşıtan arasındaki taşıma sözleşmesine göre düzenlenen konişmentolardır. Herhangi bir şekle bağlı değildir.
Dış Ticaret İşlemleri, geniş bir mevzuata sahip olan ve kapsamlı bir konudur. Her türlü dış ticaret ve gümrük işlemlerinize ilişkin hukuki destek almak için Ekin Hukuk Bürosu ile iletişime geçebilirsiniz.
Av. Ennur GÜVEN & Av. Ahmet EKİN
