Kişiler Hakkında Özel Muhakeme Usulleri Nelerdir?
Kamu Görevlileri Hakkında Muhakeme Nedir?
Memurlar veya diğer kamu görevlileri hakkında muhakemeye ilişkin esaslar 4483 sayılı “Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun” ile özel bir şekilde düzenlenmiştir. 4483 sayılı kanunun uygulama esasları şunlardır:
- Suçun faili kamu görevlisi olmalıdır.
- Suç kamu görevlisinin görevi sebebiyle işlenmiş olmalı ve görevle suç arasında illiyet bağı bulunmalıdır.
- Suçun ağır cezayı gerektirmeyen bir suç olmalıdır. Aksi halde soruşturma genel hükümler uyarınca yapılır.
Kural olarak Kamu görevlilerinin işledikleri suçlar nedeniyle 4483 sayılı kanun hükümlerine yargılansa da bu kuralın bazı istisnaları bulunmaktadır. Bunlar;
- Görevleri sebebiyle Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, TBMM üyeleri, hakim ve savcılar, askerler, avukatlar, noterler özel soruşturma usulüne tabidirler.
- Ağır cezayı gerektiren suçüstü durumlarında soruşturma genel hükümlere tabidir.
- İşkence ve zor kullanma yetkisine ait sınırın aşılması halinde 4483 sayılı yasa uygulanmaz.
- 3628 sayılı kanun gereği; 3628 sayılı kanunda ve 18.6.1999 tarihli ve 4389 sayılı Bankalar Kanununda yazılı suçlarla, irtikâp, rüşvet, basit ve nitelikli zimmet, görev sırasında veya görevinden dolayı kaçakçılık, resmî ihale ve alım ve satımlara fesat karıştır- 7137 ma, Devlet sırlarının açıklanması veya açıklanmasına sebebiyet verme suçlarından veya bu suçlara iştirak etmekten sanık olanlar hakkında 2.12.1999 tarihli ve 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun hükümleri uygulanmaz.
İzin Vermeye Yetkili Merciler Kimdir?
Soruşturma izni vermeye yetkili merciler 4483 sayılı kanunun 3. fıkrasında şu şekilde düzenlenmiştir;
|
İzin Usulü Nasıldır?
4483 sayılı kanunun 4. maddesine göre; “Cumhuriyet başsavcıları, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin bu Kanun kapsamına giren suçlarına ilişkin herhangi bir ihbar veya şikayet aldıklarında veya böyle bir durumu öğrendiklerinde ivedilikle toplanması gerekli ve kaybolma ihtimali bulunan delilleri tespitten başka hiçbir işlem yapmayarak ve hakkında ihbar veya şikayette bulunulan memur veya diğer kamu görevlisinin ifadesine başvurmaksızın evrakın bir örneğini ilgili makama göndererek soruşturma izni isterler.”
İzin vermeye yetkili merci, bu Kanun kapsamına giren bir suç işlediğini bizzat veya yukarıdaki maddede yazılı şekilde öğrendiğinde bir ön inceleme başlatır. Yargı mensupları ile yargı kuruluşlarında çalışanlar ve askerler, başka mercilerin ön incelemelerinde görevlendirilemez.
Ön inceleme ile görevlendirilen kişi veya kişiler, bakanlık müfettişleri ile kendilerini görevlendiren merciin bütün yetkilerini haiz olup, bu Kanunda hüküm bulunmayan hususlarda Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununa göre işlem yapabilirler; hakkında inceleme yapılan memur veya diğer kamu görevlisinin ifadesini de almak suretiyle yetkileri dahilinde bulunan gerekli bilgi ve belgeleri toplayıp, görüşlerini içeren bir rapor düzenleyerek durumu izin vermeye yetkili mercie sunarlar. Ön inceleme birden çok kişi tarafından yapılmışsa, farklı görüşler raporda gerekçeleriyle ayrı ayrı belirtilir.
Ön inceleme sonucunda yetkili makamca soruşturma izni verme veya vermeme kararı verilir. Yetkili merci, soruşturma izni konusundaki kararını suçun öğrenilmesinden itibaren ön inceleme dahil en geç otuz gün içinde verir. Bu süre, zorunlu hallerde onbeş günü geçmemek üzere bir defa uzatılabilir.
Yetkili merci, soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine ilişkin kararını Cumhuriyet başsavcılığına, hakkında inceleme yapılan memur veya diğer kamu görevlisine ve varsa şikayetçiye bildirir. Soruşturma izni verilmesine ilişkin karara karşı hakkında inceleme yapılan memur veya diğer kamu görevlisi; soruşturma izni verilmemesine ilişkin karara karşı ise Cumhuriyet başsavcılığı veya şikayetçi, izin vermeye yetkili merciler tarafından verilen işleme koymama kararına karşı da şikâyetçi itiraz yoluna gidebilir. İtiraz süresi, yetkili merciin kararının tebliğinden itibaren on gündür.
- Genel olarak memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine itirazı incelemeye yetkili ve görevli mahkeme yetkili merciin yargı çevresinde bulunduğu bölge idare mahkemesidir.
- Aşağıdaki kamu görevlileri hakkında soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine itirazı incelemeye yetkili ve görevli mahkeme olarak Danıştay 2. Dairesi belirlenmiştir
- Bakanlar Kurulu kararı ile veya Başbakanlık ve bakanlıklar ile bağlı kuruluşların merkez teşkilâtında görevli olup, ortak kararla atanan memurlar ve diğer kamu görevlileri,
- Türkiye Büyük Millet Meclisinde görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri ve yardımcıları,
- Cumhurbaşkanlığında görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterinin verdiği kararlar,
- Büyükşehir belediye başkanları, il ve ilçe belediye başkanları; büyükşehir, il ve ilçe belediye meclisi üyeleri ile il genel meclisi üyeleri.
Soruşturma izninin itiraz edilmeden veya itirazın reddi sonunda kesinleşmesi ya da soruşturma izni verilmemesine ilişkin karara karşı yapılan itirazın kabulü üzerine dosya, derhal yetkili ve görevli Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir
Davaya bakmaya yetkili ve görevli mahkeme, genel hükümlere göre yetkili ve görevli mahkemedir. Ancak Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, Bakan yardımcıları ve valiler için yetkili ve görevli mahkeme Yargıtayın ilgili ceza dairesi, kaymakamlar için ise il ağır ceza mahkemesidir
Çocuklar Hakkında Muhakeme Nasıl Olur?
Çocuk Koruma Kanununun 15. maddesine göre; “Suça sürüklenen çocuk hakkındaki soruşturma çocuk bürosunda görevli Cumhuriyet savcısı tarafından bizzat yapılır. Çocuğun ifadesinin alınması veya çocuk hakkındaki diğer işlemler sırasında, çocuğun yanında sosyal çalışma görevlisi bulundurulabilir. Cumhuriyet savcısı soruşturma sırasında gerekli görüldüğünde çocuk hakkında koruyucu ve destekleyici tedbirlerin uygulanmasını çocuk hâkiminden isteyebilir.”
Çocuklarla ilgili kolluk görevi öncelikle çocuğun kolluk birimlerince gerçekleştirilmelidir.
Çocuklar ve yetişkinlerin birlikte suç işlemesi halinde soruşturma ve kovuşturma süreci ayrı ayrı yürütülür.
Çocuk Koruma Kanununun kapsamına giren görevlerle bağlantılı olarak kamu görevlileri hakkında 4483 sayılı kanun hükümleri uygulanmamaktadır.
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi YÜCEL
