İl Özel İdaresi Nedir?

İl özel idaresi ilin ve il halkının mahalli müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulmuştur. Karar organı seçmenler tarafından seçilir. 

İl özel idaresi kamu tüzel kişiliğine sahiptir. İl özel idarelerinin kamu kurum ve kuruluşlarıyla doğrudan yazışabilme yetkisi vardır. 

İl Özel İdaresinin Görevleri Nelerdir?

İl özel idaresinin görevleri aşağıdaki gibidir:

• İllerin çevre düzeni planı, bayındırlık ve iskân toprağın korunması, erozyonun önlenmesi, kültür, sanat ve turizm, sosyal Hizmetler ve yardımlar, yoksullara mikro kredi verilmesi ilk ve orta öğretim kurumlarının arsa temini, binalarının yapımı, çocuk yurtları ve yetiştirme yurtları ve diğer ihtiyaçlarının karşılanmasına ilişkin hizmetleri yerine getirmek.
• İmar, yol, su, kanalizasyon katı atık, çevre acil yardımla kurtarma, orman köylerinin desteklenmesi, ağaçlandırma, park ve bahçede tesisine ilişkin hizmetleri yapmak.
• Bisiklet yollarının ve şeritlerinin, bisiklet ve elektrikli scooter park ve şarj istasyonlarının, yaya yollarının ve gürültü bariyerlerinin planlanması, projelendirilmesi, yapımı, bakımı ve onarımı ile ilgili işleri yürütmek.

İl Özel İdaresinin Yetki Ve İmtiyazları Nelerdir?

İl özel idaresi, yetki ve imtiyazları aşağıdaki gibidir:

• Borç almak ve bağış kabul etmek. 
• Kanunlarla verilen görev ve hizmetleri yerine getirebilmek amacıyla her türlü faaliyette bulunmak.
• Kanunların il özel idaresine vermiş olduğu yetki kapsamında yönetmelik çıkarmak, emir vermek, yasak koymak, uygulamak, kanunda belirtilen cezaları vermek.
• Hizmetlerin yürütülmesi amacıyla taşınır ve taşınmaz malları almak, satmak, kiralamak ya da kiraya vermek, takas etmek, bunlar üzerinde sınırlı ayni hak tesis etmek.
• Vergi, resim ve harçlar haricindeki miktarı 25.000 Türk lirasına kadar olan dava konusu uyuşmazlıkların anlaşmayla tasfiyesine karar vermek.
• Özel kanunları gereğince il özel idaresine ait vergi, resim ve harçların tarh tahakkuk ve tahsilini yapmak.
• Belediye sınırları dışarısında kalan gayrisıhhi müesseseler ile umuma açık istirahat ve eğlence yerlerine ruhsat vermek ve denetlemek.

İl Özel İdaresi Atanan Muafiyetler Nelerdir?

İl özel idaresinin kamu hizmetlerine ayrılan ya da kamunun yararlanmasına açık gelir getirmeyen taşınmaz malları ile bunların inşa ve kullanımları katma değer vergisi ile özel tüketim vergisi hariç her türlü vergi, resim, harç katkı ve katılma paylarından muaf tutulur.

İl Özel İdaresinin Organları Nelerdir?

İl özel idaresinin organları; il genel meclisi, il encümeni ve vali olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

İl genel meclisi, il özel idaresinin karar organıdır. Üyeleri kanunda gösterilen esas ve usullere göre ildeki seçmenler tarafından seçilir.

İl encümeni valinin başkanlığında genel sekreter ve il meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından seçeceği 3 üye ve valinin her yıl birim amirleri arasından seçeceği 2 üye olmak üzere toplam 7 üyeden meydana gelir. Valinin katılamadığı encümen toplantılarına genel sekreter başkanlık eder.

Vali ise il özel idaresinin başı ve tüzel kişiliğinin temsilcisidir. Ayrıca valinin il özel idaresi üzerinde hem idari vesayet denetime hem de memurlar üzerinde hiyerarşi yetkisi de mevcuttur.

İl Özel İdaresinin Denetimi Nasıl Olur?

İl özel idaresinde iç ve dış denetim yapılmaktadır. Bu denetim iş ve işlemlerin hukuka uygunluk, mali ve performans denetiminden oluşur.

Söz konusu denetimler, kamu mali yönetimi ve kontrol kanunu hükümleri kapsamında yapılır. Aynı zamanda il özel idaresinin mali işlemler haricindeki diğer idari işlemleri idarenin bütünlüğüne ve kalkınma planına ve stratejilerine uygunluğu kapsamında içişleri bakanlığı, vali ya da görevlendireceği elemanlar tarafından da denetime tabi tutulur.

Vali stratejik plan ve performans hedeflerine göre yürütülen faaliyetleri belirlenmiş performans ölçütlerine göre hedef ve gerçekleşme durumu ile meydana gelen sapmaların nedenlerini açıklayan bir faaliyet raporu hazırlar. Bu faaliyet raporu mart ayı toplantısına vali ya da genel sekreter tarafından meclise sunulur. Bir örneği ise içişleri Bakanlığına gönderilir.

İl Özel İdaresinin Gelirleri Nelerdir?

İl özel idaresinin gelirleri aşağıdaki gibidir:

• Kanunlarla gösterilen il özel dairesi, vergi, resim, harç ve katılma payları.
• Genel bütçe vergi gelirlerinden ayrılan paylar.
• Genel ve özel bütçeli değerlerden yapılacak olan ödemeler.
• Taşınır ve taşınmaz malların kira, satış ve başka suretle değerlendirilmesinden elde edilecek olan gelirler.
• İl genel meclisi tarafından belirlenecek tarifelere göre tahsil edilecek olan hizmet karşılığı ücretler.
• Faiz ve ceza gelirleri.
• Bağışlar.
• Har türlü girişim, iştirak ve faaliyetler karşılığı sağlanacak olan gelirler.

İl Özel İdaresinin Giderleri Nelerdir?

İl özel idaresinin giderleri aşağıdaki gibidir:

• İl özel idaresi, binaları, tesisleri ile araç ve malzemelerinin temini, yapımı, bakımı ve onarımı için yapılan giderler.
• İl özel idaresinin personeline ve seçilmiş organlarının üyelerine ödenen maaş ücret ödenek, huzur hakkı yolluklar, hizmete ilişkin eğitim harcamaları ile diğer giderler.
• Her türlü alt yapı yapım ve onarım bakım giderleri.
• Faiz borçlanmaya ilişkin diğer ödemeler ve sigorta giderleri.
• İl genel meclisi tarafından belirlenecek olan ülkeler kapsamında köylere ya da köylerin aralarına kurdukları birliklere yapılacak yardımlar.
• İl özel idaresi kuruluşuna katıldığı şirket kuruluş ve birliklerle ilgili ortaklık payı, üyelik aidatı giderleri.
• Dava takip ve icra giderleri.
• Sosyal hizmet ve yardımlar.
• Sosyokültürel ve bilimsel etkinlikler amacıyla yapılan giderler.
• Avukatlık, danışmanlık ve denetim hizmetleri karşılığı yapılacak olan ödemeler.
• Temsil tören, ağırlama ve dağıtım giderleri.
• Doğal afet giderleri.

Av. Ahmet EKİN & Duygu Maide KARATAŞ