İhtiyati Tedbir Nedir ve Nasıl Sona Erer?

İhtiyati tedbir, açılmış veya ileride açılabilecek bir davanın sonucunun etkisiz veya anlamsız kalmasını önlemeye yarayan geçici hukuki koruma tedbiridir.

İhtiyati tedbir talebinin kabulü veya reddi ile esas davanın kabulü veya reddi arasında mutlak bir bağ yoktur. İhtiyati tedbir talebinin kabulü ya da reddi aynı zamanda davanın kabulü veya reddi anlamına gelmemektedir.

İhtiyati Tedbir ile İhtiyati Haczin Farkları Nelerdir?

İhtiyati tedbir ile ihtiyati haczin farkları şu şekilde sayılabilir:

• İhtiyati haciz yalnızca para alacakları için istenebilirken ihtiyati tedbir kural olarak para dışındaki şeyler hakkında da istenebilir.
• İhtiyati hacizde haciz konulan şey borçlunun herhangi bir malı iken ihtiyati tedbir kararı yalnızca uyuşmazlık konusu hakkında verilebilir.
• İhtiyati tedbirin amaçları; teminat, edim ve lorumadır. İhtiyati haczin amacı ise yalnızca teminattır.
• İhtiyati tedbir yalnızca dava yolu ile tamamlanabilirken ihtiyati hacizde alacaklı dava açabileceği gibi icra takibi de başlatabilir.
• İhtiyati tedbir kararının uygulanması icra dairesinden istenebileceği gibi mahkeme kararında açıkça gösterilmiş olmak şartıyla yazı işleri müdüründen de istenebilir. İhtiyati haczin uygulanması ise yalnızca icra dairesinden talep edilebilir.
• İhtiyati tedbirin etkisi aksi belirtilmediği takdirde kararın kesinleşmesine kadar devam eder. İhtiyati hacizde ise alacaklı esas hakkında verilen hükümle haksız çıkarsa ihtiyati haciz kendiliğinden hükümsüz kalır. Alacaklı davada haklı çıkarsa kararın tefhim veya tebliğinden itibaren bir ay içinde ilamlı icra takibi başlatmalıdır aksi takdirde ihtiyati haciz hükümsüz hale gelir.

İhtiyati Haczin Koşulları Nelerdir?

İhtiyati tedbir talebinin koşulları:

• Mevcut durumda meydana gelebilecek bir değişme nedeniyle hakkın elde edilmesinin önemli ölçüde zorlaşacağından ya da tamamen imkânsız hâle geleceğinden veya gecikme sebebiyle bir sakıncanın yahut ciddi bir zararın doğacağından endişe edilmesi,
• Haklılığın yaklaşık olarak ispatı,
• Talepte bulunanın dava ehliyeti ve hukuki yararının bulunması,
• Teminat gösterilmesi,
• Giderlerin ödenmesi

şeklinde sayılabilir.

Tedbir talebinde bulunan taraf ihtiyati tedbir nedenini ve türünü dilekçesinde açıkça belirtmek zorundadır ancak haklılığını yaklaşık olarak ispat etmesi yeterlidir.

Hukuki yararı bulunan ve dava ehliyetine sahip olan herkes ihtiyati tedbir talebinde bulunabilir. Asli müdahil ihtiyati tedbir talep edebilirken fer’i müdahil ihtiyati tedbir talebinde bulunamaz. Zorunlu dava arkadaşlarının hepsi ihtiyati tedbir talebinde bulunabilirken ihtiyari dava arkadaşlarından yalnızca bir tanesi ihtiyati tedbir talep edebilir. Tüzel kişilerde ise yetkili organlar ihtiyati tedbir talep edebilir.

İhtiyati tedbir talebinde bulunan, haksız çıkması ihtimalinde karşı taraf ve üçüncü kişilerin uğrayacağı muhtemel zararların tazmin edilebilmesi için teminat göstermek zorundadır. Uygulamada teminat bedeli genellikle %10-15 oranında belirlenmektedir. Tedbir talebinde bulunulması halinde teminat alınması zorunludur. Ancak talep resmi bir belgeye veya kesin bir delile dayanıyorsa ya da durum ve şartlara göre mahkeme gerekçesini belirtmek koşuluyla teminatsız olarak ihtiyati tedbire karar verebilir. Adli yardımdan faydalanan kişilerden teminat alınmaz.

Devlet tedbir isteminde bulunurken teminattan muaf değildir.

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre asıl davaya ilişkin hükmün kesinleşmesinden veya ihtiyati tedbir kararının kalkmasından itibaren bir ay içinde tazminat davası açılmazsa teminat iade edilir.

Dava açılmadan önce ihtiyati tedbir talep edilmişse başvurma harcı ve maktu karar harcı tedbir isteyenden peşin olarak alınır.

İhtiyati Haciz Talebinde Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir?

İhtiyati tedbir, dava açılmadan önce istenebileceği gibi dava açıldıktan sonra da istenebilir.

Dava açılmadan önce istenen ihtiyati tedbir esas hakkındaki görevli ve yetkili mahkemeden istenir.

Dava açıldıktan sonra ise asıl davanın görüldüğü mahkemeden ihtiyati tedbir talep edilebilir.

Görev ile ilgili genel hükümler ihtiyati tedbirde de geçerlidir.

Dava açılmadan önce ihtiyati tedbir talep eden kişinin kararın uygulanmasını istediği tarihten itibaren iki hafta içinde esas hakkındaki davayı açması gerekmektedir.  Ayrıca tedbir talep edenin aynı süre içinde dava açtığına ilişkin evrakı kararı uygulayan memura ibraz ederek dosyaya koydurmak ve karşılığında bir belge almak zorundadır. Aksi halde tedbir kararı kendiliğinden kalkar.

Tedbir dava açılırken ya da dava açıldıktan sonra talep edilmişse talepte bulunanın başka işlem yapması gerekmez.

Tahkim yargılamasında da tedbir kararı verilebilir.

İhtiyati Tedbir Hangi Yargılama Usulüne Tabidir?

İhtiyati tedbir basit yargılama usulüne tabidir ve adli tatilde de ihtiyati tedbir kararı verilebilir.

İhtiyati Tedbir Kararları Nasıl Uygulanır?

İhtiyati tedbir talep edenin, tedbir kararın tefhim veya tebliğinden itibaren bir hafta içinde istemde bulunası gerekmektedir. Aksi halde tedbir kararı kendiliğinden kalkar.

Tedbir kararının uygulanması kararı veren mahkemenin yargı çevresi içinde bulunan icra dairesinden istenir. Mahkeme tedbir kararının uygulanmasında yazı işleri müdürünü de görevlendirebilir.

İhtiyati Tedbir Kararının Etkisi Ne Kadar Sürer?

İhtiyati tedbir kararının etkisi nihai karar kesinleşinceye kadar devam eder.

İhtiyati Tedbir Kararına İtiraz Edilebilir Mi?

Karşı taraf dinlemeden verilen ihtiyati tedbir kararlarına itiraz edilebilir anca aksine karar verilmedikçe itiraz icrayı durdurmaz. İhtiyati tedbir kararı verilirken dinlenen taraf itiraz edemez.

İhtiyati tedbirin uygulanması sırasında karşı taraf hazır bulunuyorsa, tedbirin uygulanmasından itibaren; hazır bulunmuyorsa tedbirin uygulanmasına ilişkin tutanağın tebliğinden itibaren bir hafta içinde, ihtiyati tedbirin şartlarına, mahkemenin yetkisine ve teminata ilişkin olarak, kararı veren mahkemeye itiraz edebilir. Esas hakkında dava açıldıktan sonra, itiraz hakkında, bu davaya bakan mahkemece karar verilir.

İhtiyati tedbir kararının uygulanması sebebiyle menfaati açıkça ihlal edilen üçüncü kişiler de ihtiyati tedbiri öğrenmelerinden itibaren bir hafta içinde ihtiyati tedbirin şartlarına ve teminata itiraz edebilirler.

İtiraz dilekçe ile yapılır ve itiraz nedenleri ile itirazın dayanağı olan tüm delillerin dilekçeye eklenmesi zorunludur. Mahkeme, ilgilileri dinlemek üzere davet eder; gelmedikleri takdirde dosya üzerinden inceleme yaparak kararını verir. İtiraz üzerine mahkeme, tedbir kararını değiştirebilir veya kaldırabilir.

İtiraz hakkında verilen karara karşı kanun yolu açıktır. Kanun yoluna başvuru tedbirin uygulanmasını durdurmaz.

İhtiyati Tedbir Nasıl Sona Erer?

İtiraz üzerine haksız bulunan ihtiyati tedbir kararı kaldırılabilir.

Aleyhine ihtiyati tedbir kararı verilen teminat göstererek ihtiyati tedbiri kaldırabilir.

Durum ve koşulların değiştiği sabit olursa, talep üzerine ihtiyati tedbirin değiştirilmesine veya kaldırılmasına teminat aranmaksızın karar verilebilir.

İhtiyati tedbir kararının uygulanması, bu kararın, tedbir isteyen tarafa tefhim veya tebliğinden itibaren bir hafta içinde talep edilmek zorundadır. Aksi hâlde, kanuni süre içinde dava açılmış olsa dahi, tedbir kararı kendiliğinden kalkar.

İhtiyati tedbir kararı dava açılmasından önce verilmişse, tedbir talep eden, bu kararın uygulanmasını talep ettiği tarihten itibaren iki hafta içinde esas hakkındaki davasını açmak ve dava açtığına ilişkin evrakı, kararı uygulayan memura ibrazla dosyaya koydurtmak ve karşılığında bir belge almak zorundadır. Aksi hâlde tedbir kendiliğinden kalkar.

İhtiyati Tedbirden Kaynaklanan Tazminat Davası Nasıl Açılır, Şartları Nelerdir?

Haksız ihtiyati tedbir kararı nedeniyle zarar görenler zararlarının tazmini için lehine ihtiyati tedbir verilen tarafa tazminat davası açabilirler.

Tazminat davası esas hakkındaki davanın karara bağlandığı mahkemede açılır.

Tazminat davası açma hakkı, hükmün kesinleşmesinden veya ihtiyati tedbir kararının kalkmasından itibaren, bir yıl geçmesiyle zamanaşımına uğrar.

Stj. Av. Atike KARAMAN & Av. Ahmet EKİN