İhtiyati Haciz

İhtiyati haciz, para alacaklarına ilişkin doğmuş (mevcut) veya doğacak (müstakbel) takibin sonucunun güvence altına alınması için mahkeme kararı ile borçlunun mal varlığına el konulmasını sağlayan geçici bir hukuksal korumadır. İhtiyati haciz bir “dava” değil, geçici hukuksal koruma tedbiridir.

İhtiyati haciz ile ihtiyati tedbirdin ortak özellikleri şunlardır:

• Yargıç kararı ile verilmeleri
• Davadan önce ve dava sırasında alınabilmesi
• Görevli mahkemelerin genel mahkemeler olması
• Tam değil, yaklaşık ispatın yeterli olması
• Borçlunun yokluğunda (gıyabında) da verilebilmeleri ve yoklukta (gıyapta) verilmiş kararlara itiraz olanağının bulunması

İhtiyati tedbir ve İhtiyati haciz arasındaki farklar:

Koşullama

Para Alacağı Olması

İhtiyati haciz isteyebilmek için alacağın para alacağı veya para olarak istenebilen bir alacak olması gerekir. Bu bakımdan para alacağının kaynağının ve alacağın bağlı olduğu belgenin önemi yoktur.

Alacağın Rehinle Güvence Altına Alınmamış Olması

İhtiyati haciz isteyebilmek için alacağın rehinle güvence altına alınmamış olması gerekir. Ancak rehin tutarının borcun tamamını ödemeye yetmediği durumlarda eksik kalan kısım için ihtiyati haciz isteminde bulunulabilmesi de mümkündür. Alacak, rehin dışında bir teminatla güvence altına alınmışsa ihtiyati haciz istenebilir. Zira bu konuda Yasa’da yalnızca rehinden söz edilmiştir (İİK m.257/1).

İhtiyati Haciz Nedenlerinden Birinin Bulunması

İhtiyati haciz kararı verilebilmesi için borcun muaccel olması yeterlidir borçlunun temerrüde düşürülmesi ya da ona ihtar çekilmesi gerekmez.

Yasa koyucu vadesi gelmemiş alacaklar için ihtiyati haciz istenebilmesini belirli koşullara bağlamıştır(İİK m. 257/2).

Yasa koyucu vadesi gelmemiş alacaklar için ihtiyati haciz istenebilmesini belirli koşullara bağlamıştır (İİY m. 257/2):

• Borçlunun belirli bir yerleşim yerinin olmaması (İİY m. 257/2-1)
• Borçlunun taahhütlerinden kurtulmak amacıyla mallarını,

Gizlemesi,

Kaçırması,

Kendisinin kaçmaya hazırlanması,

Kaçması ya da bu amaçla alacaklının haklarını ihlal eden hileli işlemlerde bulunması (İİK m.257/2)

Alacağın Varlığı Hakkında Yeterli Kam Oluşması

İhtiyati haciz kararı verilebilmesi için mahkemenin alacağın varlığı yönünde kanı edinmiş olması yeterlidir(İİK m.258/1).

Yargılama Usulü ve Karar

Alacaklı mahkemeye başvurarak ihtiyati haciz ister. İhtiyati haciz bir dilekçe ile istenir. İhtiyati hacizde görevli mahkeme genel hükümlere göre belirlenir. İhtiyati hacizde genel mahkemeler görevlidir. Yetkili mahkeme de genel hükümler çerçevesinde belirlenir.

İhtiyati haciz yargılamasının iki önemli özelliği bulunmaktadır:

• İhtiyati haciz yargılamasında mahkeme iki tarafı dinleyip dinlememekte serbesttir. Karşı taraf dinlenmeden de alacaklının istemi üzerine ihtiyati hacze karar verilmesi mümkündür(İİK m.258/2).
• İhtiyati haciz yargılamasında tam ispat aranmaz. Yaklaşık ispat yeterlidir.

Mahkeme, yaptığı inceleme sonunda ihtiyati haciz isteminin kabulü veya reddi yönünde karar verir. İhtiyati hacze karar veren mahkeme, bu kararla birlikte kural olarak alacaklıdan teminat alınmasına da karar verir(İİK m.259). Teminatın amacı, ihtiyati haciz isteyen alacaklının hacizde haksız çıktığı takdirde borçlunun ve üçüncü kişilerin bu yüzden uğrayacaklar bütün zararları karşılamaktır Yasada açıkça gösterilen istisnalar dışında teminat alınmadan karar verilemez[1].

İhtiyati haciz kararına karşı başvurulacak yasa yolu, istemin kabulü ve reddine göre değişmektedir:

Ret kararı: İhtiyati haciz isteminin reddi karan gerekçeli olarak verilir ve bu karara karşı istinaf yoluna başvurulabilir(İİK m.258/3. c.1).

Kabul kararı: İhtiyati haciz isteminin kabulü kararına karşı başvurulacak yasa yolu, kararın yüze karşı verilip verilmediğine göre değişmektedir:

• İhtiyati haciz isteminin kabulü kararı borçlunun yüzüne karşı verilmişse bu karara karşı istinaf yoluna başvurulabilir. Yani yüzüne karşı, aleyhinde ihtiyati haciz karara verilen taraf istinaf yoluna başvurabilir
  (İİK m.258/3.)
• İhtiyati haciz isteminin kabulü karan borçlunun yokluğunda verilmişse bu karara karşı öncelikle itiraz yoluna başvurulabilir. Yani borçlu kendisi dinlenmeden verilen ihtiyati haciz kararına itiraz edebilir(İİK m.265/1). İtiraz üzerine verilen karara karşı ise istinaf yoluna başvurulabilir (İİK m.265/5).

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Muzaffer TAŞ

[1] Alacak ilama dayanıyorsa teminat aranmaz. Ancak ilam niteliğinde bir belgeye dayanıyorsa teminat alınıp alınmayacağı konusu mahkemenin takdirindedir (İİK m.259).