İdari İstinaf Mahkemesi Nedir ve Görevleri Nelerdir?

İdari istinaf mahkemesi ilk derece idare mahkemesi kararlarını denetlemekle görevli olan üst derece mahkemedir. İdari istinaf mahkemeleri, başkanlık, başkanlar kurulu, daireler, bölge idare mahkemesi adalet komisyonu ve müdürlüklerden oluşur. İdari istinaf mahkemelerine bölge idare mahkemesi adı verilmektedir.

İdari İstinaf Mahkemelerinin Görev Alanları

İdari istinaf mahkemelerinin görev alanları 2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri̇, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun m.3/A da düzenlenmiştir.

Buna göre idari istinaf mahkemelerinin görev alanları aşağıdaki gibidir: 

• İstinaf başvurularını inceleyip karara bağlamak. 
• Yargı çevresindeki idare ve vergi mahkemeleri arasında çıkan görev ve yetki uyuşmazlıklarını kesin karara bağlamak. 
• Diğer kanunlarla verilen görevleri yapmak.

İdari Davalarda İstinaf Süreci

İdari davalarda istinaf süreci ilk inceleme ve esas inceleme olmak üzere 2 aşamadan oluşmaktadır. 

İlk inceleme aşamasında dilekçeler okunur ve önemli hususlar genel hatlarıyla belirlenir. İlk inceleme aşamasında dikkat edilen önemli hususlar aşağıdaki gibidir;

• Görev ve yetki
• Ehliyet
• İdari merci tecavüzü
• İdari işlemin varlığı ve kesinliği
• Husumet
• Zamanaşımı

Esas inceleme aşamasına geçildiğinde ise davaya konu uyuşmazlığa ilişkin bütün belge ve deliller detaylıca incelenerek net bir karar verilir. 

İdari istinaf incelemesi sürecinin sonunda üç farklı karar verilebilir. Bu kararlar aşağıdaki gibidir:

• İdari istinaf mahkemesi yapmış olduğu incelemeler doğrultusunda ilk derece mahkemesi kararını hukuka uygun bulduğu takdirde istinaf talebinin reddine karar verebilir.
• İdari istinaf mahkemesi yapmış olduğu incelemeler doğrultusunda ilk derece mahkemesi kararını hukuka uygun bulmadığı takdirde istinaf talebinin kabulü ile ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasına karar verebilir.
• İdari istinaf mahkemesi, ilk inceleme üzerine verilen kararlara karşı yapılan istinaf başvurusunu haklı bulduğu, davaya görevsiz veya yetkisiz mahkeme ya da reddedilmiş veya yasaklanmış hâkim tarafından bakılmış olması durumunda, istinaf başvurusunun kabulü ile ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasına karar vererek dosyayı ilgili mahkemeye gönderebilir.

İdari İstinaf Mahkemesine Başvuru Şartları ve Süreçleri

İdari istinaf mahkemesine başvuru şartları ve süreçleri İdari Yargılama Usulü Kanununun 45. Maddesinde düzenlenmiştir.

İdare ve vergi mahkemelerinin kararlarına karşı, başka kanunlarda farklı bir kanun yolu öngörülmüş olsa dahi, mahkemenin bulunduğu yargı çevresindeki bölge idare mahkemesine, kararın tebliğinden itibaren otuz gün içinde istinaf yoluna başvurulabilmesi mümkündür. Ayrıca istinaf, temyiz şekil ve usullerine tabi tutulur.

Konusu beş bin Türk lirasını geçmeyen vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemlere karşı açılan iptal davaları hakkında idare ve vergi mahkemelerince verilen kararlar kesin olup, bunlara karşı istinaf yoluna başvurulamaz.

İdari İstinaf Mahkemesi Kararlarına Karşı Yapılabilecekler 

İdari istinaf mahkemesine karşı yapılabilecek temel işlem temyiz kanun yoluna başvurmaktır. İdari istinaf mahkemesinin kararlarını temyiz kanun yolunda görevli ve yetkili mercii Danıştaydır. Temyiz kanun yoluna başvurabilmek için davanın tarafı olma şartı aranır. Temyiz edilebilmesi mümkün olan davalar aşağıdaki gibidir.

• Düzenleyici işlemlere karşı açılan iptal davaları.
• Konusu yüz bin Türk lirasını aşan vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemler hakkında açılan davalar.
• Belli bir meslekten, kamu görevinden veya öğrencilik statüsünden çıkarılma sonucunu doğuran işlemlere karşı açılan iptal davaları.
• Belli bir ticari faaliyetin icrasını süresiz veya otuz gün yahut daha uzun süreyle engelleyen işlemlere karşı açılan iptal davaları.
• Müşterek kararnameyle yapılan atama, naklen atama ve görevden alma işlemleri ile daire başkanı ve daha üst düzey kamu görevlilerinin atama, naklen atama ve görevden alma işlemleri hakkında açılan iptal davaları.
• İmar planları, parselasyon işlemlerinden kaynaklanan davalar.
• Tabiat Varlıklarını Koruma Merkez Komisyonu ve Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunca itiraz üzerine verilen kararlar ile 18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanununun uygulanmasından doğan davalar.
• Maden, taşocakları, orman, jeotermal kaynaklar ve doğal mineralli sular ile ilgili mevzuatın uygulanmasına ilişkin işlemlere karşı açılan davalar.
• Ülke çapında uygulanan öğrenim ya da bir meslek veya sanatın icrası veyahut kamu hizmetine giriş amacıyla yapılan sınavlar hakkında açılan davalar.
• Liman, kruvaziyer limanı, yat limanı, marina, iskele, rıhtım, akaryakıt ve sıvılaştırılmış petrol gazı boru hattı gibi kıyı tesislerine işletme izni verilmesine ilişkin mevzuatın uygulanmasından doğan davalar.
• 8/6/1994 tarihli ve 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanunun uygulanmasından ve 16/7/1997 tarihli ve 4283 sayılı Yap-İşlet Modeli ile Elektrik Enerjisi Üretim Tesislerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışının Düzenlenmesi Hakkında Kanunun uygulanmasından doğan davalar.
• 6/6/1985 tarihli ve 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununun uygulanmasından doğan davalar.
• 3/7/2005 tarihli ve 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununun uygulanmasından doğan davalar.
• Düzenleyici ve denetleyici kurullar tarafından görevli oldukları piyasa veya sektörle ilgili olarak alınan kararlara karşı açılan davalar.

İdari İstinaf Mahkemelerinde Sıkça Görülen Davalar

İdari istinaf mahkemesinde sıkça görülen davaların bazıları iptal davaları, tam yargı davaları, idari sözleşmelerden doğan davalar ve vergi davalarıdır.

Duygu Maide KARATAŞ & Av. Ahmet EKİN