İcra Hukukunda Satış
İcra hukukunda, satış; haciz, rehin altında ya da iflas masasında bulunan mal ve hakların ilgili kanun hükümlerine göre açık artırma ya da pazarlık yoluyla satılıp, parasal karşılığının alınması sürecini ifade eder.
Haczedilen şey para ise, satış aşaması olmaksızın para, alacaklılar arasında adil bir paylaştırmaya tabi tutulur. Bu kapsamda, satışın gerçekleşebilmesi için borçlunun onayının alınması gibi bir zorunluluk bulunmamakla birlikte, bu kuralın bazı istisnaları mevcuttur. Örneğin, yetişmemiş mahsuller, borçlunun onayı olmadan satılamaz.
Satış Talebinde Bulunma
İcra dairesi genellikle satışı kendiliğinden gerçekleştirmez. Satışın yapılabilmesi için alacaklının veya borçlunun bu yönde bir talepte bulunması gerekmektedir. Satış talebi, yazılı veya tutanağa geçirilmek suretiyle sözlü olarak, takibi yürüten icra dairesine yapılır. Bu talep, alacaklıya ve borçluya ait olabilir.
İcra Dairesi Kendiliğinden Satış Yapabilir
Ancak, bazı durumlarda icra dairesi, talep olmaksızın da satışı kendiliğinden gerçekleştirebilir. Bu durumlar şu şekilde sıralanabilir:
Haczedilen malların kıymeti süratle düşüyorsa veya muhafazası güçse, icra dairesi, talep olmaksızın her zaman satış gerçekleştirebilir.
Satış tutarı bütün alacakları ödemeye yetmezse, icra memuru, kendiliğinden yeni hacizler yaparak haczi tamamlayabilir.
Satış Talep Etme Süresi
Alacaklı veya borçlu, hacizden itibaren bir yıl içinde haczolunan malın satışını isteyebilir. Bu süre, borçlunun üçüncü şahıslardaki alacaklarını da içerir. Satış isteme süresi, haciz kararının alındığı andan itibaren değil, haczin uygulandığı andan itibaren işler. Bu süre, hak düşürücü nitelikte olduğundan, icra dairesi, bu süreleri re’sen gözetir.
Satış Talebinin Süresinde Yapılmaması veya Yenilenmemesi
Satış süresi içinde talep edilmezse veya talep geri alınıp da süresi içinde yenilenmezse, mallar üzerindeki haciz kalkar. Ancak, borçlu yeniden haciz istemesi durumunda, bu kuralın istisnasını oluşturur. Yani borçlu, yeniden haciz talebinde bulunursa dosya derdest kalmaya devam eder ve söz konusu haciz düşmez.
Satış Talep Etme Sürelerinin İşlemeyeceği Durumlar
Satış isteme sürelerinin işlemeyeceği durumlara örnek olarak şunlar verilebilir:
- Taksitli ödeme sözleşmesi,
- İstihkak davası,
- Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla ilamsız takipte ödeme emrine itiraf bertaraf edilmesi için mahkemeye başvurulması,
- Geçici ve ihtiyati haczin kesin hacze dönüşmemesi,
- Menfi tespit davası,
- İmzaya ve borca itiraz edilmesi,
- Ortaklığın giderilmesi davası,
- İlamın bozulması,
- Adi konkordatoda geçici ve kesin mühlet.
İcrada Taşınır Malların Satılması
Alacaklı, taşınır malların satışını hacizden itibaren bir yıl içinde talep etmelidir. İcra dairesi ise alacaklının satış isteminden sonra, iki ay içinde taşınır malları satışa çıkarmak zorundadır.
Taşınır Malların Satılmasında Açık Artırma Usulü
Taşınır malların satışında kural olarak açık artırma usulü uygulanır. Ancak bazı istisnai durumlarda pazarlık usulü de uygulanabilir.
Açık Artırma Usulünde İlan ve Şartlar
Artırmanın yapılacağı gün ve saat aralığı, artırmaya başlangıç tarihinden en az on beş gün önce ilan edilir. İlanın şekli ve gazete ile yapılıp yapılmayacağı, icra dairesince ilgililerin menfaatlerine en uygun olan şekilde belirlenir.
İlan, yurt düzeyinde yayımlanan bir gazete ile yapılacaksa, tirajı 50.000’in üzerinde olan ve yurt düzeyinde dağıtımı yapılan gazetelerden biri tercih edilir. Gazete ile yapılan ilanlara satış şartnamesi eklenmez ve ilanda, satılacak şeyin cinsi, mahiyeti, önemli vasıfları, tahmin edilen kıymeti, bulunduğu yer, artırmanın yapılacağı gün ve saat aralığı ile artırmaya ilişkin bilgiler yer alır. Bu bilgiler, elektronik satış portalında da erişime açık tutulur.
Açık Artırma Usulünde Birinci Artırma
İhale, icra müdürü tarafından, ilanda belirlenen gün ve saatte, haczedilen malın tahmin edilen kıymetinin %50’si üzerinden başlatılır. Artırmaya katılmak için hacizli malın kıymetinin %10’unu karşılayacak tutardaki teminatın satışı yapan icra dairesinin banka hesabına yatırılması zorunludur.
Gösterilecek teminatın teminat mektubu olması durumunda, artırmaya katılacakların, en geç artırma süresinin bitiminden önceki iş günü mesai bitimine kadar, satışa konu hacizli malın kıymetinin %10’unu karşılayacak tutarda kesin ve süresiz banka teminat mektubunu satışı yapan icra dairesine tevdi etmeleri gereklidir. Şartların yerine gelmesi durumunda mal, en yüksek teklif verene ihale edilir.
Artırma bedelinin, malın tahmin edilen bedelinin yüzde ellisini bulması, rüçhanlı alacakların toplamından fazla olması ve satış ile paylaştırma masraflarını karşılaması gereklidir.
Açık Artırma Usulünde İkinci Artırma
Asgari ihale bedelinin teklif edilmemesi veya en yüksek teklif verenin ihale bedelini yatırmaması nedeniyle ihalenin iptal edilmesi durumunda, ikinci artırma, ilk açık artırmadaki şartlar çerçevesinde tekrar yapılır.
İkinci artırmanın başlangıç tarihi, birinci artırmanın bitimi tarihinden itibaren bir ayı geçmeyecek şekilde belirlenir. İkinci artırmada da ilanda belirlenen gün ve saatte, haczedilen malın tahmin edilen kıymetinin %50’si üzerinden başlatılır. Birinci artırmada belirlenen kurallar ikinci artırmada da geçerlidir.
Açık Artırmada Satış Bedelinin Ödenmesi
Artırmanın sona erdiği gün ve saatte şartların bulunması durumunda, mal en yüksek teklif verene ihale edilmiş olur ve malın mülkiyeti ihale alıcısına geçer.
İhale alıcısı, ihalenin feshi talep edilmiş olsa dahi artırma sonuç tutanağının ilanından itibaren yedi gün içinde satış bedelini nakden ödemek zorundadır. Satılan mal, ihale kesinleşmeden teslim olunmaz ve resmi sicilde alıcı adına tescil edilmez.
İhalenin kesinleşmesi üzerine malın ihale alıcısına teslimi veya tescili, damga vergisi ve katma değer vergisinin yatırılmasından sonra gerçekleştirilir.
Taşınır Malların Satılmasında Pazarlık Usulü
Taşınır malların satışı genellikle açık artırma usulü ile yapılır; ancak bazı durumlarda satış, pazarlık usulü ile gerçekleştirilebilir. Aşağıdaki durumlardan herhangi birisinin mevcut olması halinde satış, pazarlık usulü ile yapılabilir:
- Bütün ilgililerin satışın pazarlık usulü ile yapılmasını istemeleri,
- Borsa veya piyasada fiyatı bulunan kıymetli evrak veya diğer mallar için, o günkü borsa veya piyasa fiyatının teklif edilmesi,
- Artırmada maden değerini bulmadığı için satılamayan altın veya gümüş eşyaya maden değerinin teklif edilmesi,
- Hacizli malların değerinin hızla düşüyor olması veya muhafazasının güç olması,
- Hacizli malın tahmin edilen değerinin kanunda belirlenen parasal sınırı geçmiyor olması.
Ekin Hukuk Bürosu olarak İcra Hukuku alanında uzman avukat kadromuzla iletişime geçmek ve dava ve işlemlerinizi takip etmek için bize ulaşabilirsiniz.
Stj. Av. Nesrin KOŞAR & Av. Ahmet EKİN
