Haksız Tahrik Nedir?

3 Ekim 2021

0 480 4 dakika okuma süresi

Haksız tahrik; bir suçun haksız bir eylem sebebiyle oluşan şiddet veya elem sonucu işlenmesi durumu olup kısaca haksız bir eyleme karşı suç işlenmesi olarak düşünülebilir. Burada önemli olan failin mağdurdan kaynaklanan haksız eyleme tepkisinin ona karşı bir suç işleyerek göstermesidir.

Haksız tahrik
Madde 29- (1) Haksız bir fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işleyen kimseye, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onsekiz yıldan yirmidört yıla ve müebbet hapis cezası yerine oniki yıldan onsekiz yıla kadar hapis cezası verilir. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir.

Failin haksız eylem bulunmaksızın şiddet veya eleme kapılması halinin ise önemi olmayıp bu durumda haksız tahrikten bahsedilemez.

Haksız tahrik halinden bahsedilebilmesi için önceden planlanmamış, ruhsal yapıdaki değişiklik hali sebebiyle işlenen bir suçun varlığı söz konusu olmalıdır.

765 sayılı Ceza Kanununun aksine 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ağır haksız tahrik ve hafif haksız tahrik ayrımını kaldırmıştır. Böylece ağır haksız tahrik hafif haksız tahrik” ayrımı yerine, indirimin belirlenen alt sınır ve üst sınır arasında mahkeme tarafından yapılması düzenlemesine yer verilmiştir.

YARGITAY CEZA GENEL KURULU 2011/1-51 Esas, 2011/42 Karar, 12.04.2011 Tarih.
Haksız tahrik 765 sayılı TCY’nın 51 ve 5237 sayılı TCY’nın 29. maddelerinde ceza sorumluluğunu azaltan neden olarak düzenlenmiştir. Her iki düzenleme arasındaki fark, 765 sayılı TCY’da tahrikin hafif ve ağır olmak üzere iki şeklinin öngörülmesi, 5237 sayılı TCY’da ise bu ayrımın kaldırılmış olmasıdır. Her iki düzenlemenin ortak yanı ise, suçun, haksız bir eylemin doğurduğu öfke veya elemin etkisi altında kalınarak işlenmesi halinde, failin cezasından tahrik nedeniyle indirim yapılmasıdır.
Haksız tahrik, failin haksız bir fiilin yarattığı hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında hareket ederek bir suç işlemesini ifade eder ki, bu durumda fail suç işleme yönünde önceden bir karar vermeksizin, dışarıdan gelen etkinin ruhsal yapısında yarattığı karışıklığın sonucu olarak suç işlemeye yönelmektedir.
Yerleşmiş yargısal kararlarda kabul edildiği üzere, gerek fail gerekse, maktulün karşılıklı haksız davranışlarda bulunması halinde, tahrik uygulamasında kural olarak, haksız bir eylem ile maktulü tahrik eden fail, karşılaştığı tepkiden dolayı tahrik altında kaldığını ileri süremez. Ancak maruz kaldığı tepki, kendi gerçekleştirdiği eylemle karşılaştırıldığında aşırı bir hal almışsa, başka bir deyişle tepkide açık bir oransızlık varsa, bu tepkinin artık başlı başına haksız bir nitelik alması nedeniyle fail bakımından haksız tahrik oluşturduğu kabul edilmelidir.
Karşılıklı tahrik oluşturan eylemlerin varlığı halinde, fail ve maktulün tahrik oluşturan haksız davranışları birbirine oranla değerlendirilmeli, öncelik-sonralık durumları ile birbirlerine etki-tepki biçiminde gelişip gelişmedikleri göz önünde tutulmalı, ulaştıkları boyutlar, vahamet düzeyleri, etkileri ve dereceleri gibi hususlar dikkate alınmalı, buna göre; etki-tepki arasında denge bulunup bulunmadığı gözetilerek, failin başlangıçtaki haksız davranışına gösterilen tepkide aşırılık ve açık bir oransızlık saptanması halinde, failin haksız tahrik hükümlerinden yararlandırılması yoluna gidilmelidir.

Haksız tahrik ile meşru savunmanın aynı somut olayda bulunması mümkün değildir. Meşru savunmada saldırı ile savunma arasında orantı bulunması gerekirken haksız tahrikte tahrik fiili ile tepki suçu arasında orantı bulunması aranmaz.

Kişinin tam akıl hastası olması halinde zaten ceza sorumluluğu tamamen ortadan kalktığından ayrıca haksız tahrik indiriminin uygulanmasına gerek bulunmamaktadır.

İçindekiler

Haksız Tahrikin Hukuksal Niteliği Nedir?

Haksız tahrik kusur yeteneğini azaltan bir haldir. Çünkü haksız tahrik fiili hukuka uygun hale getirmeyip yalnızca faile verilecek cezanın azaltılmasını sağlar.

Bazı suçlar bakımından cezayı azaltabilen nedenlere özel haksız tahrik denilmektedir. Bu duruma örnek olarak Türk Ceza Kanununun 129. maddesinin 1. fıkrası verilebilir. Bu maddeye göre; “Hakaret suçunun haksız bir fiile tepki olarak işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.”

YARGITAY 4. CEZA DAİRESİ 2020/13867 Esas, 2021/20021 Karar, 21.06.2021 Tarih.
Sanık … ile görevli polis memuru …’ın hakaret suçunu karşılıklı olarak işlediklerinin mahkemece kabul edilmesi karşısında, sanık … hakkında hakaret eylemi nedeniyle TCK’nın 129/3. maddesinin uygulanmaması ve görevi yaptırmamak için direnme suçundan tayin edilen cezada aynı Kanunun 29. maddesinde düzenlenen haksız tahrik hükümlerinin uygulanması gerektiğinin gözetilmemesi,

Haksız Tahrikin Koşulları Nelerdir?

Tahrike Sebep Olan Bir Eylem Olmalı

Hangi eylemlerin tahrike neden olacağı hakkında kanunda herhangi bir sınırlandırma bulunmayıp haksız tahrike neden olacak haller somut olaya göre belirlenmelidir.

Tahriki oluşturan eylemin doğrudan faile karşı olmasına gerek yoktur. Eylem failin yakını veya failin değer verdiği bir kişiye de işlenmiş olabilir.

Tahrik eyleminin kışkırtıcı olması gerekmektedir. Ayrıca tahrik eden kişi de tahrik etme kastının bulunması aranmaz. Kasıtlı eylemlerin yanı sıra taksirli eylemlerin de tahrike sebep olabilmesi mümkündür.

YARGITAY 8. CEZA DAİRESİ 2020/1872 Esas, 2021/16628 Karar, 23.06.2021 Tarih.
Suça sürüklenen çocuk …’in olay tarihinden önce yüzlerini görmediği kişiler tarafından dövülmesi ve tanık olarak beyanları alınan … ve …’ın suça sürüklenen çocuk …’i döven şahıslar arasında mağdur …’in de bulunduğunu söylemeleri üzerine eylemlerin gerçekleştirildiğinin anlaşılması karşısında, suça sürüklenen çocuk ve sanıklar hakkında TCK’nın 29. maddesinde düzenlenen haksız tahrik hükümlerinin uygulanması gerektiğinin gözetilmemesi,
Yasaya aykırı, suça sürüklenen çocuk ve sanıklar müdafinin temyiz itirazları bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan hükümlerin bu sebepten dolayı 5320 sayılı Yasanın 8/1. maddesi uyarınca uygulanması gereken 1412 sayılı CMUK.nın 321. maddesi gereğince BOZULMASINA,

Eylem Haksız Olmalı

Tahrike neden olan eylemin haksız olması aranmakta olup hukuka uygun eylem sonucu haksız tahrikten söz edilemez. Haksız tahrike neden olan eylemin hukuka aykırı olması yeterli olup ceza hukuku anlamında suç veya borçlar hukuku anlamında haksız eylem niteliğinde olması aranmamaktadır.

Tahrik eden kişinin kusur yeteneğine sahip olmaması veya kişisel cezasızlık nedenlerinden yararlanması haksız tahrik hükümlerinin uygulanmasına engel değildir.

Fail kendi haksız eylemiyle tahrike neden olmuşsa bu durumda haksız tahrikten yararlanabilmesi mümkün değildir.

Yargıtay içtihatlarına göre ilk hareketin kimden kaynaklandığı ortaya çıkamıyorsa bu durumda şüpheden fail yararlanır ve eylemin haksız tahrik altında işlendiği kabul edilir.

Haksız Eylem Fail Üzerinde Öfke veya Şiddetli Üzüntüye Sebep Olmalı

Haksız tahrikten bahsedebilmek için öfke ve üzüntünün beraber bulunması aranmamaktadır. İkisinin birliği haksız tahrik kurumunun oluşması için yeterli görülmektedir.

Suçun işlenmesi sırasında haksız tahrikin devam etmesi gerekmektedir. Suç işlendiği anda haksız eylem nedeniyle ortaya çıkan öfke veya üzüntünün ortadan kalkması halinde haksız tahrikten söz edilemeyecektir.

Her ne kadar tepkinin tahrik eyleminden hemen sonra olması aranmamaktaysa da etkisinin halen devam ediyor olması aranmaktadır.

Suç Haksız Tahrike Sebep Olan Kişiye Karşı İşlenmeli

Suçun tahrik edici eylemi yapan kişi dışında birine karşı işlenmesi halinde haksız tahrikten bahsedilemeyecektir.

Tahrik eylemi ile tepki suç arasında bir orantının bulunması aranmamaktadır. Çünkü haksız tahrikte öfke ve üzüntüsüne yenik düşen kişinin işlediği bir su söz konusudur.

Haksız Tahrikin Sonuçları Nelerdir?

Haksız tahrikin ceza hukuku bakımından bazı sonuçları bulunmaktadır. Bunlar;

Haksız tahrik genel bir indirim nedenidir. İndirim miktarı Türk Ceza Kanununun 29. maddesinde; “ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onsekiz yıldan yirmidört yıla ve müebbet hapis cezası yerine oniki yıldan onsekiz yıla kadar hapis cezası verilir. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir. şeklinde düzenlenmiştir.
Haksız tahrik kanuni bir indirim nedeni olup haksız tahrik şartlarının oluşmuş olması halinde indirim hakimin takdirinde olmayıp zorunludur.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi YÜCEL

3 Ekim 2021

0 480 4 dakika okuma süresi