Grev ve Lokavt Nedir? İş Sözleşmesine Etkisi Var Mıdır?

Grev, işçilerin topluca çalışmayarak işyerinde faaliyeti durdurmak veya işin niteliğine göre önemli ölçüde aksatmak amacıyla aralarında anlaşarak ya da bir kuruluşun aynı amaçla çalışmamaları için verdiği karar uyarak işi bırakmalarıdır.

Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde işçilerin ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma koşullarını korumak ya da iyileştirmek amacıyla kanun hükümlerine uygun şekilde yaptıkları greve kanuni grev denir.

Kanuni grevin şartlarını taşımayan greve kanunsuz grev denir.

Lokavt Nedir?

Lokavt, işyerinde işlerin tamamen durmasına neden olacak şekilde işçilerin, işveren tarafından kendi kararı ile ya da bir kuruluşun kararına uyarak topluca işten uzaklaştırılmalarıdır.

Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması ve işçi sendikası tarafından grev kararı alınması halinde kanun hükümlerine uygun şekilde yapılan lokavta kanuni lokavt denir.

Kanuni lokavtın şartlarını taşımayan lokavt kanun dışı lokavttır.

Kanuni Grev Ve Lokavt Kararları Nasıl Alınır Ve Uygulanır?

Uyuşmazlık tutanağının tebliğinden itibaren 60 gün içinde grev kararı alınabilir. Bu süre içinde 6 iş günü önceden karşı tarafa bildirilecek tarihte grev uygulanabilir.

Grev kararının ve uygulanacağı tarihin karşı tarafa bildirilmesi ile toplu iş sözleşmesi yapma yetkisi düşer.

Uyuşmazlığın tarafı işveren sendikası veya sendikasız işveren grev kararının tebliğinden itibaren 60 gün içinde lokavt kararı alabilir. Lokavt kararı bu süre içinde 6 iş günü öncesinden karşı tarafa bildirilecek tarihte uygulanabilir.

Grev ve lokavt kararları kararı alan tarafça işyerinde ilan edilir.

Bildirilen tarihte başlamayan grev ve lokavt düşer. Süresi içinde grev kararı uygulamaya konulmamışsa ve alınmış bir lokavt kararı da yoksa veya lokavt da süresi içinde uygulamaya konulmamışsa yetki belgesinin hükmü kalmaz.

Grev Oylaması Nedir?

Grev kararının işyerinde ilan edildiği tarihte o işyerinde çalışan işçilerin en az ¼’ünün ilan tarihinden itibaren 6 iş günü içinde işyerinin bağlı bulunduğu görevli makama yazılı başvurusu üzerine, görevli makamca talebin yapılmasından başlayarak 6 iş günü içinde grev oylaması yapılır.

Oylamaya itirazlar oylama gününden itibaren 3 iş günü içinde mahkemeye yapılır ve mahkeme 3 iş günü içinde karar verir.

Oylamada grev ilanının yapıldığı tarihte işyerinde çalışan işçilerden oylamaya katılanların salt çoğunluğu grevin yapılmaması yönünde karar verirse, bu uyuşmazlıkta alınan grev kararı uygulanamaz. Bu durumda kanunda belirtilen sürenin sonuna kadar anlaşma sağlanamazsa veya kanunda belirtilen süre içerisinde işçi sendikası Yüksek Hakem Kuruluna başvurmazsa yetki belgesinin hükmü kalmaz.

Grev ve Lokavt Yasakları Nelerdir?

Grev ve lokavt yapılamayacak işler ve işyerleri:

• Can ve mal kurtarma işleri,
• Cenaze işleri ve mezarlıklar,
• Şehir şebeke suyu, elektrik, doğalgaz, petrol üretimi, tasfiyesi ve dağıtımı ile petrokimya işleri,
• Milli Savunma Bakanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve Jandarma Genel Komutanlığı tarafından doğrudan işletilen işyerleri,
• Kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye işleri ve hastaneler.
• Genel hayatı önemli ölçüde etkileyen doğa olaylarının meydana geldiği yerlerde durum devam ettiği müddetçe yürürlükte kalmak şartıyla Cumhurbaşkanı tarafından gerekli görülen işyerlerinde grev ve lokavt yasaklanabilir. Yasağın kalkmasından itibaren 60 gün içinde 6 iş günü öncesinden haber vererek grev ve lokavt uygulamasına devam edilebilir.
• Başladığı yolculuğu yurtiçindeki durağında bitirmemiş ulaştırma araçlarında grev ve lokavt yapılamaz.

Grev ve Lokavt Hangi Hallerde Ertelenebilir?

Karar verilmiş veya başlanmış olan kanuni bir grev veya lokavt; genel sağlığı veya millî güvenliği, bozucu nitelikte ise Cumhurbaşkanı bu uyuşmazlıkta grev ve lokavtı altmış gün süre ile erteleyebilir.

Erteleme süresi boyunca arabulucu uyuşmazlığın çözümü için her türlü çabayı gösterir. Bu süre içinde taraflar anlaşarak özel hakeme başvurabilirler.

Ertelemenin bitmesiyle anlaşma sağlanamazsa 6 iş günü içinde taraflardan birinin başvurusu üzerine uyuşmazlık Yüksek Hakem Kurulu tarafından çözüme kavuşturulur. Aksi takdirde işçi sendikasının yetkisi düşer.

Grev ve Lokavt Nasıl Uygulanır?

İşçiler grevi katılıp katılmamak konusunda özgürdür. Greve katılmayan ya da katılmaktan vazgeçen işçilerin çalışması engellenemez ancak işveren dilerse bu işçileri çalıştırmayabilir. Greve katılan ve lokavta maruz kalan işçilerin işyerinden ayrılması gerekmektedir.

Greve katılan ya da lokavta maruz kalan işçiler işe giriş ve çıkışı engelleyemez.

Grev başlamadan önce üretilen ürünlerin satılması veya işyerinin dışına çıkarılması engellenemez.

Greve katılmayıp çalışan işçilerin ürettiği ürünlerin satılmasına ve işyeri dışına çıkarılmasına, işyeri için gerekli maddelerin, araç ve gereçlerin işyerine sokulmasına engel olunamaz.

Grev esnasında greve karar veren sendikanın kusuru nedeniyle grev uygulanan işyerinde meydana gelen zararlardan sendika sorumludur.

Kanuni Grev ve Lokavta Hangi İşçiler Katılamaz?

Kanuni Grev ve Lokavtın İş Sözleşmesine Etkisi Nedir?

Kanuni greve katılan, katılmayan veya katılmaktan vazgeçip de işveren tarafından çalıştırılmayan ya da lokavta maruz kalan işçilerin iş sözleşmesi grev ve lokavt süresi boyunca askıdadır.

Askı süresinde işçilere işverence ücret ve sosyal yardımlar ödenmez, bu süre kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmaz. İş sözleşmesi ve toplu iş sözleşmesine aksine hüküm konulamaz.

İşçi Alma ve Başka İşe Girme Yasağı Nedir?

İşveren, kanuni grev ve lokavt boyunca iş sözleşmesi askıda kalan işçilerin yerine sürekli ya da geçici olarak başka işçi alamaz veya başkasını çalıştıramaz. Ancak greve katılamayacak ve lokavta maruz bırakılamayacak işçilerden, ölen, kendi isteği ile ayrılan veya iş sözleşmesi işveren tarafından haklı nedenle feshedilenlerin yerine yeni işçi alınabilir. İşverenin bu yasağa aykırı hareketi, taraf sendikanın yazılı başvurusu hâlinde görevli makamca denetlenir.

Greve katılmayan ve katılmaktan vazgeçen işçiler yalnızca kendi işlerinde çalıştırılabilir. Greve katılanların işi bu işçilere yaptırılamaz.

Kanuni grev ve lokavt nedeniyle iş sözleşmesi askıda olan işçiler bu süreçte başka işverenlerin yanında çalışamaz. Aksi halde işveren iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Ancak kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler, kanuni haftalık çalışma süresini tamamlayacak süreyi aşmamak üzere başka bir işverenin işyerinde çalışabilir.

Kanuni Grev ve Lokavtın Konut Haklarına Etkisi Nedir?

İşveren kanuni grev ve lokavt süresi boyunca greve katılan veya lokavta maruz kalan işçileri kendisi tarafından sağlanmış olan oturdukları konuttan çıkaramaz.

Kanunsuz Grev ve Lokavtın Sonuçları Nelerdir?

Kanunsuz grev hainde işveren greve katılan, greve ve grevin devamına teşvik eden işçilerin iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir.

Kanunsuz grev nedeniyle zarara uğrayan işverenin zararları greve karar veren işçi kuruluşu veya kuruluş yoksa işçiler tarafından karşılanır.

Kanun dışı lokavtta işçiler iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilirler.

Tespit Davası Nedir?

Taraflar karar verilen veya uygulanan grev ya da lokavtın kanuna uygun olup olmadığının tespitini mahkemeden her zamana isteyebilir. Mahkeme 1 ay içinde karar verir. Karara karşı istinaf yoluna başvurulursa BAM 1 ay içinde kesin karar verir. Hakim tedbiren grev veya lokavtın durdurulmasına karar verebilir.

Grev ve Lokavt Sırasında Mülki Amirin Yetkileri Nelerdir?

Mahallin en büyük mülki amiri halkın zorunlu ihtiyaçlarının aksamaması için çalışması gereken muhtemel işyerlerinin faaliyetinin devamlılığını sağlayacak tedbirleri alır.

Grev ve lokavt sırasında mahallin en büyük mülki amiri tarafından alınan tedbirler kanuni grev ve lokavt hakkını sınırlandıracak nitelikte olamaz.

Grev ve Lokavtı Sona Erdirme Kararı Nasıl Alınır?

Kanuni bir grev veya lokavtı sona erdirme kararı, kararı alan tarafça ertesi iş günü sonuna kadar yazı ile karşı tarafa ve görevli makama bildirilir. Grevin veya lokavtın sona erdiği, görevli makam tarafından işyerinde ilan edilir. Kanuni grev ve lokavt, ilanın yapılması ile sona erer.

Grev ya da lokavtı uygulayan işçi veya işveren sendikasının herhangi bir nedenle kapatılması, feshedilmesi ya da infisah edilmesi halinde grev ya da lokavt kendiliğinden sona erer.

Grevi uygulayan sendikanın, yetki tespiti için başvurduğu tarihte işyerindeki üyesi işçilerin dörtte üçünün sendika üyeliğinden ayrıldıklarının tespiti hâlinde, ilgililerden biri grevin sona erdirilmesi için mahkemeye başvurabilir.

Stj. Av. Atike KARAMAN & Av. Ahmet EKİN