Fazla Çalışma (Mesai) Ücreti Nedir?

Fazla çalışma (mesai) ücreti, işçinin işverenin talimatıyla, kanunla belirlenen haftalık çalışma süresinin üzerinde çalışması ve buna karşılık alması gereken ücrettir.

Yasal düzenleme gereğince haftalık azami çalışma süresi 45 saat olarak uygulanmakta, bu süreyi aşan çalışmalar fazla çalışma olarak değerlendirilmektedir. Çalışma süresinin hesabı sırasında işçilere verilen ara dinlenme süreleri (yemek molaları, çay molaları vb.) çalışma süresinden sayılmamaktadır. Günlük çalışma süresinin belirlenmesi sırasında bu süreler dikkate alınmamaktadır.

Fazla Çalışma (Mesai)Ücretinin Hukuki Tanımı Nedir?

Fazla çalışma (mesai) ücreti İş Kanunu 41. maddesinde hüküm altına alınmıştır. Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır.

Fazla Mesai Ücreti Hesaplama Yöntemleri Nelerdir?

İş Kanunu 41. maddesi ikinci fıkrası gereğince işçiye, her bir saat fazla çalışması karşılığında, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli fazlası ödenir. Örneğin saat ücreti 60 TL olan işçiye her bir saat fazla çalışması için 90 TL ödenmesi gerekir.

Fazla sürelerle çalışmada ise her bir saat fazla çalışması karşılığında, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş fazlası ödenir. (İş K. m.41/3) Örneğin saat ücreti 60 TL olan işçiye her bir saat fazla sürelerle çalışması için 75 TL ödenmesi gerekir.

Yargıtay’a göre fazla çalışma ücreti, işçinin son ücreti üzerinden değil ait olduğu dönem ücretine göre hesaplanır.  İşçiye ödenen primler fazla çalışma ücretinden mahsup edilemez.

Fazla Mesaiye İlişkin İşverenin Yükümlülükleri Nelerdir?

Fazla mesai yaptırmak için işçinin yazılı onayının alınması gerekmektedir. Yazılı onay, iş akdi yapılırken alınabileceği gibi iş ilişkisi devam ederken de alınabilir.

İşçi olağan nedenlerle fazla çalışma yapmak için onay verip vermemekte serbesttir. Zorunlu nedenlerle veya olağanüstü nedenlerle fazla çalışma halinde işçinin yazılı onayına gerek yoktur. Fazla çalışmaların toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamaz (m.41/8).

Fazla Çalışma Kayıtları Nasıl Tutulur?

İşveren, fazla çalışma yaptırdığı işçilerin bu çalışma saatlerini gösteren bir belge düzenlemek, imzalı bir nüshasını işçinin özlük dosyasında saklamak zorundadır.

İşçilerin işlemiş olan fazla çalışma ücretleri normal çalışmalarına ait ücretlerle birlikte İş Kanunu 32 ve 34. maddelerine göre ödenir.

Fazla Çalışmanın İspatı Nasıl Yapılır?

Kural olarak fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi bu iddiasını ispatla yükümlüdür. Kural olarak işçi fazla çalışma yaptığını her türlü delille ispat edebilir.

Fazla çalışma ücreti ile fazla sürelerle çalışma ücretlerinin ödendiğinin ispatı işverene aittir. Belirtilen çalışmaları yaptığını kanıtlayan işçi üzerine düşen ispat yükünü yerine getirmiş sayılmaktadır. İşçinin ayrıca karşılıklarının zamlı ücret üzerinden ödenmemiş olduğunu kanıtlaması gerekmez.

İşçinin imzasını taşıyan bordro, sahteliği ispatlanıncaya kadar kesin delil niteliğindedir. Bordronun sahteliği kanıtlanmadıkça, imzalı bordroda görünen fazla çalışma alacağının ödendiği varsayılır. 

Fazla Çalışma (Mesai) Ücretinin Ödenmemesi Halinde Ne Olur?

Fazla çalışma ücretinin ödenmemesi halinde işçinin yasal yollardan takip ve dava hakkı olduğu gibi, Kanunun 24/II-e maddesi uyarınca haklı fesih imkanı vardır.

Fazla çalışma alacağı da ücret gibi beş yıllık zamanaşımına tabidir. Fazla çalışma alacağının ödeme günü İş Kanununda belirlenmemiştir. Bu yüzden faize hak kazanabilmek için işverenin temerrüde düşürülmesi gerekir. Fazla çalışma alacağı toplu iş sözleşmesinden kaynaklanmadıkça uygulanması gereken faiz yasal faiz olmalıdır. Bununla birlikte taraflarca daha yüksek bir faiz oranının kararlaştırılması mümkündür.

İş hukukunda fazla çalışma (mesai) ücreti, işçinin haftalık çalışma süresini aşarak çalışması durumunda hak ettiği ücreti ifade eder. Bu konu, İş Kanunu’nun 41. maddesinde detaylı bir şekilde düzenlenmiştir.

Ancak bu konuda ortaya çıkabilecek karmaşık durumlar ve uygulamadaki değişiklikler, işverenler ve işçiler için anlaşılması zor olabilir. Dolayısıyla, fazla çalışma ücreti ve bu konuda doğabilecek haklarınızı tam olarak anlamak ve korumak için iş hukuku konusunda uzmanlaşmış avukatlara başvurmanız önemlidir.

Sonuç

İş hukukunda uzman avukatlar, mevzuatı doğru bir şekilde yorumlayabilir, işçi haklarını savunabilir ve gerekirse hukuki süreçlerde temsil edebilirler. Ayrıca, işverenin yükümlülükleri, fazla çalışma sürelerinin kaydedilmesi ve işçi haklarının korunması konularında da rehberlik sağlayabilirler.

İş hukukundaki güncel gelişmeleri takip ederek, müvekkillerine en iyi hizmeti sunarlar ve haklarını etkili bir şekilde korumak için gerekli adımları atmalarına yardımcı olurlar.

Sonuç olarak, işçilerin ve işverenlerin fazla çalışma ücreti ve diğer iş hukuku konularında karşılaşabilecekleri sorunların çözümünde profesyonel bir destek almak önemlidir. İş hukuku konusunda uzmanlaşmış avukatlar, bu konuda doğru bilgiyi sağlayarak müvekkillerinin haklarını korumalarına yardımcı olabilirler.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Evrim ÜSTÜNDAĞ