Evlenmek İçin Gereken Şartlar Nelerdir?

Evlenme karşı iki cinsten kişinin evlilik iradelerini açıklamaları sonucu merasime tabii olarak iki tanık ve evlendirme memuru önünde yapılan hukuki niteliğe haiz bir sözleşmedir.

Evlilik Akdi İçin Gereken Şartlar Nelerdir?

• Taraflar Evlenme Ehliyetine Sahip Olmalıdır: Kanunda belirlenen evlenme yaşına gelmemiş ya da evlenme yaşına gelmiş ama ayırt etme gücü olmayan kimselerin evlenme ehliyeti yoktur evlenemezler.

TMK Madde 124- Erkek veya kadın onyedi yaşını doldurmadıkça evlenemez. Ancak, hâkim olağanüstü durumlarda ve pek önemli bir sebeple onaltı yaşını doldurmuş olan erkek veya kadının evlenmesine izin verebilir. Olanak bulundukça karardan önce ana ve baba veya vasi dinlenir. 

TMK Madde 126- Küçük, yasal temsilcisinin izni olmadıkça evlenemez

• Taraflar Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmalıdır: Evlilik yaşı şartının oluştuğu fakat ayırt etme gücü şartının oluşmadığı durumlarda evlilik yapılamaz. Yaş ve ayırt etme gücü şartının aynı anda oluştuğu durumda taraflar evlilik için tam ehliyete sahiptir. Taraflar ayırt etme gücüne sahip fakat yaş şartı oluşmamış ise yasal temsilcinin izni ya da mahkeme kararıyla evlenebilirler. Eğer iki birden oluşmamış ise bu kişiler evlenmeye tam ehliyetsizdirler bu sebeple hiçbir şekilde evlenemeyeceklerdir.

 TMK Madde 125- Ayırt etme gücüne sahip olmayanlar evlenemez.

Evlenme Engelleri Nelerdir?

Kan ve kayın hısımlığı, evlatlık ilişkisi, mevcut bir evliliğin olması, akıl hastalığının olması, iddet süresi ve bazı bulaşıcı hastalıklar evlenme engelleridir. Umumi Hıfzısıhha Kanunu’na göre frengi, belsoğukluğu, yumuşak şankr ve cüzzam hastalığına yakalananlar iyileştiklerini ya da hastalıklarının bulaşma tehlikesinin geçtiğini hekim raporu ile kanıtlamazsa evlenemeyeceklerdir. Taraflardan birinin verem olması evlenme engeli olarak görülmemiş olsa bile evlilik hastalığın tedavi amacıyla altı ay geciktirilir. Eğer hasta taraf iyileşmezse ve taraflar tehlikeleri bilmelerine rağmen evlenmek isterlerse evlilik akdi gerçekleştirilir.

Evlenmenin Şekil Şartları Nelerdir?

Evlenmenin geçerli olması için sadece maddi şartların olması yeterli değildir. Maddi şartların yanında şekil şartları da oluşmuş ise evlilik akdi geçerli olacaktır. Evlilik sonucunda kurulan aileler toplumu oluşturduğu için evlilik şekil şartları oldukça sıkıdır.

Evlenecek olan kadın ve erkek öncelikle evlendirme memurluğuna birlikte sözlü ya da yazılı olarak başvuru yapmaları gerekmektedir. Yazılı başvuru evlenme beyannamesinin taraflarca doldurulması ile başvurunun sözlü yapılması durumunda beyannameyi evlendirme memuru doldurur taraflar imzalar ve memur onaylar. Sözlü başvurularda imza ve onay olmadığı sürece başvuru işleme alınmayacaktır. Başvuru için gerekli belgeler TMK madde 136 ve Evl. Y. 20’de sayılmıştır. Buradaki en önemli husus taraflardan birinin ya da ikisinin ikinci evliliği ise ilk evliliğin sona erdiğine ilişkin bir belge ibraz etmeleri gerekmektedir.

Başvuru usulüne uygun yapılmamışsa, taraflardan birinin evlenme ehliyeti yoksa ya da taraflar arasında evlenme engeli varsa evlendirme memuru evlenme başvurusunu reddeder ve ret kararı evleneceklere yazılı olarak bildirilir. Taraflar ret kararına mahkemede itiraz edebilir. Mahkeme incelemeyi evrak üzerinden yapacaktır yani bu bir çekişmesiz yargı işidir.

Evlilik akdinin evlendirme memuru önünde yapılmaması durumunda evlenmenin yokluğundan söz edilecektir.

TMK Madde 155- Evlendirmeye yetkili memur önünde yapılmış olan bir evliliğin kanunun diğer şekil kurallarına uyulmaması sebebiyle butlanına karar verilemez.

Evlenmenin Hükümsüzlüğü Nedir?

 Maddi ya da şekli şartlara uyulmaması halinde yokluk, mutlak butlan ve nispi butlan sonucunu doğurur. Yokluk hariç diğer geçersizlik sebepleri kendiliğinden sonuç doğurmaz.

Evlenmenin Yokluğu Halleri:

• Evlenmenin kurucu unsurları bulunmadığı durumda evlilik akdi hiç kurulmamış gibidir. Aynı cinsten iki kişi geçerlilik şartı olan nikah memuru önünde irade açıklamasını yerine getirse bile karşı iki cinsten olma şartını sağlamadığından mütevellit evlen hiç yapılmamış olacaktır yani yokluk ile sakattır. Evli olan taraflardan birinin evlilik içerisinde cinsiyet değiştirmesi durumunda hâkim kararına gerek olmadan yok hale gelebileceği kabul edilebilir.
• Evlilik akdinin evlendirme memuru önünde yapılmamış olması durumunda taraflar evlenmek için irade beyanlarını açıklamadığı anlamına gelmektedir. Bu durumda yapılan evlenme akitleri yoklukla sakattır.
• Evlilik akdi sırasında her iki tarafta temsilci aracılığı ile değil bizzat kendileri evlendirme memurunun önünde hazır olup evliliğe ilişkin iradelerini açıklamaları gerekmektedir.

Evlenmenin yokluğu, evlilik akdinin hukuk âleminde hiçbir zaman doğmaması yani kendiliğinden hükümsüz olmasıdır. Bunun için ayrı bir davaya gerek yoktur. Eğer evlenmenin konusunda anlaşmazlık yani ihtilaf var ise yokluğun tespiti için bir tespit davası açılabilecektir. Yokluğu fark eden hakim talep beklemeksizin resen dikkate alacaktır.

Evlenmenin Butlanı Hali:

Evliliğin butlanına karar verildiği takdirde evlilik geçersiz olacaktır. Evliliğin geçersizliği geçmişi kapsamaz fakat geleceği kapsayacaktır. Evlenmenin butlanı mutlak butlan ve nispi butlan olarak ikiye ayrılmıştır. Mutlak ve nispi butlan için açılacak davalar eşlerden birinin yerleşim yeri ya da davadan önce son altı aydır birlikte oturdukları yer mahkemesidir. Görevli mahkeme ise aile mahkemesi olup aile mahkemesinin yokluğu halinde asliye hukuk mahkemesidir.

Mutlak Butlan:

Mutlak butlan ile sakat olan bir evlenme başlangıçta varlık kazanır ve geçerli bir evlilik gibi hukuki sonuçlarını doğurur. Yokluktan farklı olarak kendiliğinden hüküm doğurmadığı için muhakkak bir davanın açılması gerekmektedir. Açılacak olan bu dava bozucu yenilik doğuran bir davadır. Mahkeme mutlak butlan kararını verinceye dek geçerli bir evlilik gibi sonuçlarını doğuracaktır. Mutlak butlan yine yokluktan farklı olarak resen dikkate alınmayacaktır.

TMK Madde 145- Aşağıdaki hâllerde evlenme mutlak butlanla batıldır:

1.Eşlerden birinin evlenme sırasında evli bulunması,

2.Eşlerden birinin evlenme sırasında sürekli bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun bulunması,

3.Eşlerden birinde evlenmeye engel olacak derecede akıl hastalığı bulunması,

4.Eşler arasında evlenmeye engel olacak derecede hısımlığın bulunması.

 Mutlak butlan halleri yukarıdaki maddede izah edilmiş olup mutlak butlan halleri sınırlı tutulmuştur. Yani mutlak butlan halleri numerus clausus ilkesine tabiidir.

Türk hukuk sisteminde çok eşlilik yasaktır. Bu sebep ile taraflar evliyken ikinci bir evliliği yapamaz eğer evliyken ikinci evliliği yaparlar ise ikinci evlilik geçersizdir. Eşi gaip olan kişi gaiplik kararı ile evliliğin feshini talep ettikten sonra evlenirse akabinde ilk eş çıkageldiği takdirde ikinci evlilik hükümsüz olmayacaktır. Ancak eşi gaip olan kişi sadece gaiplik kararını almış ve evliliğin feshini talep etmemiş ise bu durumda yapacağı ikinci evlilik mutlak butlan ile sakattır. Aynı şekilde nüfus siciline ölü kaydı düşülmüş bir kişinin eşi yeni evlilik yaptıktan sonra geri gelirse yani ölmediği anlaşılırsa eşin yaptığı ikinci evlilik mutlak butlan ile sakat olacaktır.

Eğer bir evlilik akdi için mutlak butlan davası açılmış ise sakat olmayan bir evlilik ifa edebilmek için mahkeme kararı beklenmelidir aksi bir durumda yapılacak olan diğer evlilik de mutlak butlan ile sakat olacaktır.

Aralarında evlenme yasağı olan hısımların evlenmeleri durumunda evlilik akdi mutlak butlan ile sakat olacaktır.

Nispi Butlan:

TMK’da sayılan nispi butlan halleri;

• Eşlerden birinin evlilik akdi sırasında geçici olarak ayırtım gücüden yoksun olması (TMK m 148),
• Eşlerden birinin evlenme konusundaki iradesinin hata, hile ya da tehdit nedenlerinden biri ile fesada uğramış olması (TMK m 149-150-151),
• Küçük ya da kısıtlı olan kişilerin yasal temsilcisinin evlenme konusunda iznini almamış olmaları (TMK m 153). Bu şekilde evlenen her kimse sonradan on sekiz yaşını doldurmak suretiyle ergin olur, kısıtlı olmaktan çıkar veya kadın gebe kalırsa evlenmenin iptaline karar verilemez (TMK m 153/2),

Şeklinde tanımlanmıştır. Ayrıca kadının iddet müddetini beklememesi evliliğin butlanına sebep olmayacaktır.

Nispi butlanda da mutlak butlanda olduğu gibi hâkim kararı gerekmektedir. Nispi butlan kişi yararını temel almasına rağmen mutlak butlan kamu düzenini esas almıştır.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Fatma Mislina DİNÇER