El Atmanın Önlenmesi (Müdahalenin Men’i) Davası
El atmanın önlenmesi davası olarak bilinen müdahalenin men’i davası ayni hak sahibinin, bu haktan kaynaklanan yetkilerini bir haksız fiille müdahale eden kişilere karşı açtığı bir davadır.
El Atmanın Önlenmesi Nedir?
Malikin, bir başkasının haksız bir saldırıda bulunması sonucunda, o mal üzerindeki hakların kullanımının engellenmesi durumunu gideren hukuki yola el atmanın önlenmesi, eski adıyla müdahalenin meni, denir.
Malik, haksız müdahalede bulunan kişiye karşı iki tür dava açabilir. Bunlardan birincisi istihkak davası, ikincisi ise el atmanın önlenmesi davasıdır. İstihkak davası, mülkiyetin kime ait olduğunun tespitine yönelik bir dava iken el atmanın önlenmesi davası haksız saldırıyı önlemeye yönelik bir davadır.
El Atmanın Önlenmesi Şartları
El atmanın önlenmesi davasının bazı şartları vardır. Bu şartları şunlardır:
- Haksız bir müdahalenin olması
- Müdahalenin devam ediyor olması
- Davacının mülkiyet hakkını ispat etmesi
Paydaşlara Karşı El Atmanın Önlenmesi
Bir eşya üzerinde özellikle taşınmazlarda iki tür hisseli sahiplik söz konusudur. Bunlardan biri elbirliği mülkiyeti diğeri paylı mülkiyettir. Paylı mülkiyette de elbirliği mülkiyetinde de paydaşlar birbirine karşı veya dışardan birilerine karşı el atmanın önlenmesi davası açabilir. Bunu her bir paydaş kendisi yapabileceği gibi hep birlikte de yapabilirler.
Çünkü her ne kadar kendi aralarında ayrım yapmış olsalar da paylı mülkiyette de elbirliği mülkiyetinde de paydaşlar ilgili taşınmazın tamamı üzerinde hak sahibidir. Yalnızca oranların dağılımı ve tasarruf yetkisi farklı olur.
Elbirliği mülkiyetinde ise o mal üzerinde herkes hak sahibidir ancak belirli oranlar söz konusu değildir. Miras malı bunun en önemli örneğidir ki miras malı paylaşılmadan önce onun üzerinde bir mirasçı tek başına tasarruf edemez.
Müdahalenin Men’i ve Ecrimisil
Müdahalenin men’i ile ecrimisil aynı anda talep edilebilir. Ecrimisil, malın haksız olarak kullanılmasına bağlı olarak kullanan kişiden geçmişe dönük bir bedel talep edilmesidir.
Müdahalenin Men’i ve Tazminat
Kişinin arazisine veya başka bir eşyasına haksız olarak müdahale eden kişiye el atmanın önlenmesi davası açılabilir. Bunun için herhangi bir kusurun varlığı aranmaz.
Kişi kusurluysa yani hakkı olmadığının farkında veya bu konuda ihtilaf olduğunun bilincindeyse sebep olduğu zararı gidermek zorundadır.
Müdahalenin Men’i ve Kamulaştırmasız El Atma
İdarenin özel bir kişiye ait araziye herhangi bir kamulaştırma vs. işlemeleri yapmadan müdahale etmesi durumunda kamulaştırmasız el atma söz konusu olur. Ancak bunun için idarenin o arazi üzerinde kalıcı nitelikte sahiplenme kastı ile hareket ederek bir inşaat faaliyeti yapmış olması veya bir altyapı kurması vs. gereklidir.
Gene burada da idarenin kusurlu olması gerekmez. Haksız olması yeterlidir. İdareye karşı açılan müdahalenin men’i davası da aynı zamanda ecrimisil ve duruma göre tazminat ödenmesini gerektirebilir.
Taşkın Yapı (Arsa Sınırının İhlali) ve Haksız İnşaat
Haksız yapı üç ayrı durumu ifade eder. Buna göre, kendi malzemesi ile başkasının taşınmazında veya başkasının malzemesi ile kendi taşınmazında ya da başkasının malzemesi ile başkasının taşınmazında, geçerli bir hukuki ilişkiye dayanmaksızın yapı meydana getirilmesine “haksız yapı” veya “haksız inşaat” adı verilmektedir.
Taşkın yapıda iki tane yan yana arazi vardır. Adından da anlaşılacağı üzere arazilerin birindeki yapının diğerine taşması söz konusudur. Bu taşma yerin altında ya da üstünde olabilir. Hiçbir yerle ilgisi olmayan balkon, saçak gibi yapıların taşması da söz konusu olabilir. Üst hakkı dışında bir irtifak, bir binanın başka bir araziye taşmasına imkân vermez.
Bu ihtimallerde; arazi sahibinin, malzeme sahibinin ve haksız yapı sahibinin karşılıklı olarak hakları mevcuttur. Bunlar tamamen somut olayın şartlarına göre belirlenmektedir.
El Atmanın Önlenmesi Davasında Zamanaşımı
El atmanın önlenmesi davası aynî bir hakka dayandığı için her zaman açılabilir. Herhangi bir zamanaşımı süresine tabi değildir.
El Atmanın Önlenmesi Davasında Görevli Mahkeme
El atmanın önlenmesi davasına bakmaya görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir.
El Atmanın Önlenmesi Davasında Yetkili Mahkeme
Taşınmaz mallarda el atmanın önlenmesi davasına bakmaya yetkili mahkeme, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. Taşınır mallarda ise genel yetki kuralı olan davalının yerleşim yeri mahkemesidir.
El Atmanın Önlenmesine İlişkin Yargıtay Kararı
Yargıtay 3. HD. E. 2011/12873 K. 2011/18895 T. 28.11.2011
“Temyiz isteminin süresi içinde olduğu anlaşıldıktan sonra dosyadaki bütün kâğıtlar okunup gereği düşünüldü.
Dava dilekçesinde; davalının davacıya ait evde hiç bir hukuki sebebe dayanmadan ve kira ödemeden oturduğu ileri sürülerek, taşınmazdan tahliyesiyle 7.000 TL ecrimisilin tahsiline karar verilmesi istenilmiştir.
Mahkemece; davaya konu taşınmaz boşaltıldığından müdahalenin men-i istemi bakımından karar verilmesine yer olmadığına, ecrimisil isteminin ise kısmen kabulüne karar verilmiş, hüküm davalı tarafından temyiz edilmiştir.
Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve özellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik görülmemesine göre, sair temyiz itirazlarının reddi gerekmiştir.
Ancak, tüm dosya kapsamından davacı babanın davalı oğlunu evlendirdikten sonra kendi evine rızası ile oturttuğu, bir süre sonra aralarında bazı problemler yaşandığı, bunun üzerine davacının 14.2.2007 tarihinde icra takibi başlatarak davalı oğlundan ecrimisil istediği anlaşılmaktadır. Bu durumda davacının başlangıçta var olan rızasından icra takibi başlatarak vazgeçtiği kabul edilerek bu tarihten itibaren ecrimisile hükmedilmesi gerekirken, 13.09.2005 tarihinden itibaren hesaplanan ecrimisilin hüküm altına alınmış olması doğru değildir.
Bu itibarla yukarıda açıklanan esaslar gözönünde tutulmaksızın yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsiz, temyiz itirazları bu nedenlerle yerinde olduğundan kabulü ile hükmün HUMK.nun 428. maddesi gereğince BOZULMASINA ve peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine, 28.11.2011 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.”
Eşya Hukuku; oldukça kapsamlı bir konu olup mülkiyet hakkınıza ilişkin herhangi bir hukuki destek talebinde bulunmanız halinde Ekin Hukuk Bürosu ile iletişim kurarak uzman ve tecrübeli avukatlarımızla görüşme gerçekleştirebilirsiniz.
Av. Ahmet EKİN & Şevval Asude DOĞAN
