Ceza Muhakemesinde İspat

İspat, cezai bir uyuşmazlığın ortaya çıkıp çıkmadığını, ceza yasalarının ihlal edilip edilmediğine dair şüphe ve belirsizliklerin giderilmesidir. İspat, kanıtlar aracılığıyla sağlanır.

Ceza muhakemesi sistemimizde vicdani delil sistemi uygulanmaktadır. Vicdani delil sistemi, ceza yargıcının belirli delillere bağlı kalmadığı, sanığın lehine ve aleyhine olan tüm kanıtları özgürce değerlendirebildiği ve vicdanına göre karar verdiği bir sistemdir.

Ceza muhakemesinde kanıt serbestliği ilkesi geçerlidir. Özel hukuk yargılamalarından farklı olarak burada belirli bir konunun sadece belirli bir delille ispat edilmesi zorunluluğu bulunmamaktadır.

Ceza Muhakemesinde Kanıtların Özellikleri

Ceza muhakemesinde kanıtların bazı ortak nitelikleri vardır. Bunlar şu şekildedir:

• Kanıtlar hukuka uygun olmalıdır.
• Kanıtlar gerçekçi olmalıdır.
• Kanıtlar mantıklı olmalıdır.
• Kanıtlar müşterek olmalıdır.

Kanıt Türleri

Ceza muhakemesinde kanıtlar farklı türlerde sınıflandırılmaktadır. Genel olarak kabul edilen sınıflandırmalar: beyan, belge ve belirti kanıtlarıdır.

Beyan Kanıtları

Beyan kanıtları, ispat edilmek istenen olayı doğrudan doğrulayan kanıtlardır. Beyan kanıtları, sanık beyanı, tanık beyanı ve sanık dışındaki tarafların beyanı olarak üç gruba ayrılır.

Şüpheli ve Sanık Beyanı

Şüpheli veya sanığın olay ve kendisine yöneltilen suçlama hakkındaki açıklamaları şüpheli ve sanık beyanı olarak kabul edilir. Sanığın, tanık gibi bilgi verme ve yemin etme yükümlülüğü yoktur; yalnızca kimliği hakkında doğru beyanda bulunması gerekir.

Şüpheli veya sanığın ifadesinin alınması veya sorguya çekilmesinde belirli bir yöntemin izlenmesi zorunludur. Bu yöntem şöyledir:

• Öncelikle, kimlik tespiti yapılır ve sanık kimlik sorularına doğru yanıt vermekle yükümlüdür.
• Sanığa kendisine isnat edilen suç açıkça anlatılır.
• Müdafi seçme hakkı, hukuki destek alabileceği ve müdafiin ifade ya da sorguda yanında bulunabileceği bildirilir.
• Yakalanan kişinin, dilediğinde yakalandığı haberinin yakınlarına derhal iletileceği söylenir.
• Sessiz kalma hakkına sahip olduğu ve bu hakkı kullanabileceği belirtilir.
• Şüpheden kurtulabilmesi için somut kanıtların toplanmasını talep edebileceği, lehine olan hususları ileri sürebileceği hatırlatılır.
• Şüpheli veya sanığın kişisel ve ekonomik durumu hakkında bilgi alınır.
• İfade ve sorgu işlemleri, mümkünse teknik araçlarla kayıt altına alınır ve tüm işlemler bir tutanağa bağlanır.

Tanık Beyanı

Muhakeme konusu olay hakkında beş duyusundan biri aracılığıyla bilgi edinmiş üçüncü kişilerin açıklamalarına tanık beyanı denir. Tanık beyanları her zaman güvenilir kabul edilmez, tanıklar kendilerinden veya dış etkenlerden kaynaklı sebeplerle yanlış bilgi verebilir.

Ceza muhakemesinde kural olarak herkes tanıklık yapabilir. Çocuklar, akıl hastaları, sanığın eşi veya nişanlısı gibi yakınları ve hatta yalan yere tanıklıktan hüküm giymiş kişiler dahi tanık olarak dinlenebilir.

Belge Kanıtları

Belge, gerçekleşmiş bir olay hakkında bilgi veren ve ispat aracı olarak kullanılan yazılı bir delildir. Yargılama sürecinde yargılama makamları, uyuşmazlık çözümünde sunulan veya re’sen getirtilen belgelerin güvenilirliğini denetlemekle yükümlüdür.

Güvenilirlik açısından, belgenin aslının veya onaylanmış kopyasının dosyaya konulması gereklidir. Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre belgeler, duruşmada anlatılması zorunlu belgeler, duruşmada okunmayacak belgeler ve duruşmada okunmasıyla yetinilecek belgeler olarak üçe ayrılır. Videokasetleri, fotoğraflar, ses kayıtları ve bilgisayar disketleri gibi çeşitli dijital kayıtlar da muhakeme sürecinde delil olarak kabul edilebilir.

Belirtiler

Belirti, keşif veya inceleme sonucunda elde edilen, olayın gerçekleştiğine dair iz, eser veya maddi bulguları ifade eder. Parmak izi, fren izleri, kan, tükürük, saç, elbise parçaları, ayak izleri ve sperm gibi bulgular belirti kapsamında değerlendirilir. Bu tür maddi deliller, olayla bağlantılı önemli ipuçları sunduğu için ceza muhakemesinde değerli kanıtlar olarak kabul edilir.

Av. Ahmet EKİN  & Stj. Av. Furkan DİLER