Borcun Taksitle Ödenmesi
Borçlu, hacizden önce veya satıştan sonra borcunu taksitle ödeyebilir. Her iki durumda da taksitlendirme, satışa engel olur.
Hacizden Önce Taksitle Ödeme
Kesinleşmiş bir icra takibinde henüz haciz aşamasına geçilmeden önce, borçlu ve alacaklı borcun icra dairesine taksitle ödenmesi konusunda anlaşma yapabilir. Ancak böyle bir anlaşma olmadan borcun haciz öncesinde taksitlendirilmesi mümkün değildir. Başka bir açıdan haciz öncesi taksitlendirme için alacaklının onayı gereklidir. Taksitlendirme sürecinin temelinde tarafların anlaşması bulunduğundan, ödeme koşulları ve taksitlerin detayları da borçlu ile alacaklı tarafından belirlenir. Yapılan anlaşma, resmi bir tutanak hâline getirilerek borçlu, alacaklı ve icra memuru tarafından imzalanır (İİK m. 8/1).
Bu anlaşmanın yapılmasıyla birlikte icra takibi durdurulur ve borcun kararlaştırılan şekilde ödenmesi süresince haciz işlemi gerçekleştirilemez. Ancak borçlu anlaşmaya uymaz veya taksitleri zamanında ödemezse, alacaklının talebi üzerine takip kaldığı yerden devam ettirilerek haciz uygulanabilir (İİK m. 111/4). Borçlu, taksitlendirme şartlarını ihlal ederse, alacaklı yalnızca geciken taksit için değil, kalan borcun tamamı için de icra takibine devam edilmesini talep edebilir (İİK m. 111/3). Ayrıca, borçlunun taksit ödeme taahhüdünü yerine getirmemesi durumunda, İcra ve İflas Kanunu’nun 340. maddesi uyarınca “taahhüdü ihlal” suçunu işlemiş sayılır.
Taksitlendirme anlaşmalarının toplam süresi 10 yılı aştığında, 10 yılı geçen kısımdan itibaren süreler kaldığı yerden işlemeye devam eder.
Hacizden Sonra Taksitle Ödeme
Haciz işlemi gerçekleştirildikten sonra borçlu, icra dairesine başvurarak borcunu taksitle ödemek için bir teklif sunabilir. Eğer bu teklif, kanunda belirtilen koşullara uygunsa, icra dairesi tarafından kabul edilebilir. Haciz sonrası taksitlendirme için borçlu ile alacaklının anlaşması zorunlu değildir; yani alacaklının rızası aranmaz. Borçlunun taksitlendirme taahhüdünün kabul edilmesiyle birlikte icra takibi durdurulur (İİK m. 111/1).
Ancak borçlunun bu imkândan yararlanabilmesi için, borcunu karşılayacak miktarda malının haczedilmiş olması gerekir (İİK m. 111/2). Ayrıca, borçlunun taksit ödeme teklifini en geç alacaklının satış talebinde bulunmasından önce yapması gerekmektedir (İİK m. 111/1).
İcra dairesinin taksitlendirme teklifini kabul edebilmesi için belirli şartların sağlanması gerekir:
- Her bir taksit, toplam borcun en az 1/4’ü kadar olmalıdır.
- İlk taksit peşin olarak ödenmelidir.
- Kalan taksitler, aylık ödemeler şeklinde en fazla 3 ay içinde tamamlanmalıdır (İİK m. 111/1, 2).
Örneğin, toplam borç 20.000 TL ise, borçlu ilk etapta 5.000 TL ödemeli ve kalan borcu her ay 5.000 TL taksitlerle ödemeyi taahhüt etmelidir. Taksitlerden herhangi biri 4.000 TL olamaz, çünkü her taksitin en az borcun dörtte biri kadar olması gerekmektedir.
Haciz sonrası taksitlendirmenin temel koşulları şu şekilde özetlenebilir:
- Borçlunun yeterli miktarda malı haczedilmiş olmalı,
- Taksitlendirme teklifi, alacaklının satış talebinden önce sunulmalı,
- Her taksit, borcun en az 1/4’ü kadar olmalı,
- İlk taksit hemen ödenmeli,
- Kalan taksitler, her ay düzenli olarak en fazla 3 ay içinde tamamlanmalı.
Bu şartlar yalnızca haciz sonrası taksitlendirme için geçerlidir. Haciz öncesindeki taksitlendirme sürecinde ise, taraflar ödeme koşullarını kendi aralarında serbestçe belirleyebilirler. Ancak haciz sonrası taksitlendirme, kanunda belirtilen şartları taşımıyorsa, borcun taksitlendirilmesi için alacaklının rızası gerekmektedir. Yine de, alacaklı bu tür bir taksitlendirme teklifini kabul ederse, icra takibi durdurulabilir.
Eğer icra dairesi borçlunun taksit ödeme teklifini onaylarsa, takip geçici olarak durur. Ancak borçlu, taahhüt ettiği ödemeleri zamanında yapmazsa, takip kaldığı yerden devam eder ve alacaklının talebi üzerine haczedilen mallar satışa çıkarılabilir (İİK m. 111/4). Üstelik, yalnızca geciken taksit için değil, kalan borcun tamamı için icra takibine devam edilir. Borçlu, taksitlendirme taahhüdüne uymadığı takdirde, taahhüdü ihlal suçunu işlemiş sayılır (İİK m. 340).
Ayrıca, borçlunun taksit ödeme taahhüdü veya tarafların hacizden önce ya da sonra yaptıkları taksitlendirme anlaşmaları sebebiyle icra dairesinde düzenlenen belgeler, damga vergisinden muaf tutulmaktadır (İİK m. 111/4).
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Şevval Asude DOĞAN
