Avukatın Hukuki Sorumluluğu
Avukatın hukuki sorumluluğu, yükümlülüklerine aykırı davranılması halinde ortaya çıkan zararların karşılanması anlamını taşımaktadır. Avukatın yükümlülüklerine kasten veya ihmalen aykırı davranması, ve bununla nedensellik bağlantısı çerçevesinde zarar meydana gelmesi halinde avukat, zararı gidermekle yükümlü kılınacaktır.
Avukatın hukuki sorumluluğunun belirlenmesinde, avukatlık sözleşmesi, Avukatlık Kanunu ve Meslek Kuralları uygulanmaktadır. Bunlar arasında bir kural bulunmaması halinde ise Türk Borçlar Kanunu çerçevesinde, vekalet sözleşmesi, hizmet sözleşmesi, haksız fiil gibi genel kurallara göre zarar tazmini gündeme gelecektir.
Sözleşmeden Doğan Hukuki Sorumluluk
Avukat, avukatlık sözleşmesinde belirlenen yükümlülüklerini hiç veya gereği gibi yerine getirmemesi halinde gündeme gelen sorumluluktur. Avukatın aldığı işi yürütürken özenli, özverili, titizlikle çalışmasını sürdürmekle yükümlüdür.
Avukat, sözleşmeden doğan yükümlülüklerini yerine getirmediği durumda müvekkili zarara uğramışsa bu zararı gidermekle yükümlüdür.
Avukatın yerine getirdiği işin avukatlık işi olması gerekmektedir. Hangi işi avukatlık işi sayılacağı hususunda ise görülen işin avukatın tekelinde olup olmamasına bakılacaktır.
Avukatın sorumluluğu, üstlendiği için ağırlığı ve türüne göre değişkenlik göstermektedir. Ancak her halükarda avukat, kendisinden beklenecek ölçüde hukuki bilgiye sahip olması ve hukuki meseleyi değerlendirebilmeli, sonuçları öngörebilmelidir.
Avukatlık sözleşmesinin geçeriz olduğu durumlarda, avukatın sözleşmeden doğan sorumluluğu ortadan kalksa dahi meslek kurallarından, Avukatlık Kanunundan ve ilgili diğer düzenlemelerden doğan sorumluluğu devam edecektir.
Avukatın Hukuki Sorumluluğunun Şartları
Avukatın hukuki sorumluluğunun şartları aşağıda sayılmıştır:
Avukatın sözleşmeyi ihlal etmiş olması, Avukatın işini yapmaması veya özensiz yapması durumunda iş sahibinin avukata yönelttiği bir tazminat talebidir. Avukat, ruhsatnameye sahip olma ve baroya kayıtlı olma koşullarını gerektirdiğinde özen sorumluluğu da oldukça yüksektir.
Avukat, sonucu değil süreci dikkatli ve özenli yürütmeyi üstlenmektedir. Sonucun iş sahibi lehine olması durumunda ise; sonuç elde edilmiş olduğundan hak kaybı yaşandığı düşünülmeyecek, özen borcunda eksiklik olsa dahi avukatın tazminat sorumluluğu doğmayacaktır.
İstenen sonuç elde edildiği durumunda her ne kadar avukatın tazminat sorumluluğu doğmayacak olsa da avukatın işi gereği gibi yerine getirmemesi iş sahibi açısından haklı sebeple azil sayılacaktır.
İş sahibinin zarara uğraması
Avukatın sözleşmeye aykırı davranması iş sahibini zarara uğratmıyorsa tazminat sorumluluğu gündeme gelmeyecektir. Avukatın hukuki sorumluluğunun doğabilmesi için; avukat, sözleşmeye uygun davransaydı iş sahibi hangi durumda olacaksa iş sahibinin varlığını o konuma getirmelidir.
Zararın doğumu anı bakımından; ulaşılmak istenilen sonuç bakımından gidilebilecek başka hukuki yolların mevcut olması halinde zarar doğmuş sayılmayacaktır. Sonuç, başka bir hukuki yolla elde edilmeyecek durumdaysa zarar doğmuş kabul edilir.
İş sahibi, tazminat talep etmesi halinde zararı, avukatın özen yükümlülüğünü yerine getirmediğini ispat etmekle yükümlüdür.
Avukatın Sözleşmeyi İhlali İle İş Sahibinin Uğradığı Zarar Arasında Uygun İlliyet Bağının Bulunması.
Avukatın işini yaparken edimini hiç veya gereği gibi yerine getirmemesi sonucu zararın doğması halinde tazminat yükümlülüğü gündeme gelecektir. İş sahibi zararın, avukatın kusurlu davranışından doğduğunu ispat etmesi gerekmektedir.
Avukatın Kusurlu Olması
Avukatın kusuru, mesleki çerçevede hukuk düzenince kabul görmeyen davranış sergilemesi olarak tanımlanabilir. Kusurun doğumu, benzer faaliyet gösteren kişilerin üstlendiği iş ve hizmetler açısından objektif özenine göre değerlendirilir.
Avukatın sözleşmeden doğan kusuru bakımından iş sahibinin ispat yükü bulunmamaktadır. Bu durumda kusurlu olmadığını ispat etmek avukatın sorumluluğundadır.
Avukatın Birden Fazla Olması Halinde Sorumluluk
İş sahibi, bir iş için iki avukat tayin edebilir. Bu durumda iki avukatın da müteselsil sorumluluğu gündeme gelecektir. İş sahibi bir avukatı yetkili kılmıştır fakat avukatın bir başka avukata tevkil yetkisi verme yetkisi bulunmaktadır. Avukat, işi birlikte takip ettiği avukatın kusurundan dolayı iş sahibine karşı hem şahsen hem müteselsilen sorumludur.
Avukatın Sözleşme Dışı Sorumluluğu
Avukatın istifa etmesi halinde vekalet görevi 15 gün süre ile devam eder. Avukatın üçüncü kişilere karşı bilgi verme yükümlülüğü bulunmasa dahi, bilgi vermesi ve bilgi verilen bilginin doğru olmaması sebebiyle zarar meydana gelmesi halinde avukatın tazmin yükümlülüğü bulunacaktır.
Avukatın Hukuki Sorumluluğunun Yaptırımları
Maddi Tazminat Davası: İş sahibi zararı, avukatın özensiz davrandığını ispatlamakla yükümlüdür.
Manevi Tazminat Davası: Türk Borçlar Kanunu m. 58 çerçevesinde, kişilik hakkı değerlerini oluşturan manevi değerlerin de zarar gördüğünü düşünen iş sahibi manevi tazminat davası açabilecektir.
Mesleki Sorumluluk Sigortası
Mesleki faaliyet yerine getirilirken sözleşme süresi boyunca meydana gelen olay, sonuçları, sorumluluklar bakımından zararın tazmini veya sonradan talep edilen zararlar hukuki olarak koruma altına alınır.
Avukatın sözleşmeye aykırı davranışı sonucu, 3. kişiler veya iş sahibi yönünden hak kaybı oluşması durumunda, ortaya çıkan ve tazmin etmesi gereken maddi zarar mesleki sorumluluk sigortası kapsamında giderilmektedir.
Mesleki sorumluluk sigortası, avukatın bağlı olduğu baro tarafından tüm avukatları kapsayacak şekilde yapılmaktadır ve sigorta primleri avukatların yatırdıkları aidatlardan karşılanmaktadır.
Kanundan Doğan Sorumluluk
Kanundan doğan sorumluluk, avukatın sözleşmeye aykırı hareket etmese dahi kanunda düzenlenen yükümlülüklerine aykırı davranışı sonucu sorumluluğunun doğmasıdır. Bu durumlarda iş sahibi hak kaybına uğramamış olsa dahi, avukatın kanunlarda belirlenen durumlara aykırı düşen eylemi sonucu sorumluluğu olacaktır.
Avukatın hukuk kurallarına aykırı davranışı, sözleşme yapmadığı üçüncü kişiler açısından haksız fiil oluşturabilecektir.
Av. Ahmet EKİN