Adli Sicil Kaydı Nedir? Nasıl Silinir?
Adli sicil, kesinleşmiş ceza mahkûmiyetleri ve güvenlik tedbirlerine ilişkin bilgilerin tutulduğu otomatik işleme tabi bir sistemdir. Adli sicil kaydı, kişilerin işledikleri suçlar ve aldıkları cezalar hakkında bilgi içerir. Bu kayıt, devlet tarafından tutulur ve belirli kurum ve kuruluşlara verilebilir.
Adli sicil kaydı, kişilerin hak ve özgürlüklerini etkileyebilir. Örneğin, adli sicil kaydı olan bir kişi kamu görevine alınmayabilir, seçme ve seçilme hakkını kaybedebilir, belirli meslekleri yapamayabilir veya yurt dışına çıkamayabilir. Bu nedenle, adli sicil kaydının tutulması ve silinmesi önemli bir konudur.
Adli sicil kayıtları, Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü’ndeki Merkezi Adli Sicilde tutulur. Adli sicil sistemi, 5352 sayılı Adli Sicil Yasası ile düzenlenmiştir.
Kararın adli sicile kaydedilmesi için gerekli koşullar şunlardır:
- Kararın Türk mahkemeleri tarafından verilmiş olması gerekir.
- Kararın kesinleşmiş olması gerekir.
- Kararın mahkûmiyet hükmü niteliğinde olması gerekir.
Adli Sicil Kaydının Tutulması
Adli sicil kaydının tutulması ve silinmesi, 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu ve Adli Sicil Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Buna göre, adli sicil kaydı, kişinin mahkum olduğu ceza veya güvenlik tedbirinin infaz edildiği tarihten itibaren belirli bir süre sonra adli sicil kaydından çıkarılır ve arşiv kaydına alınır. Arşiv kaydı ise, daha sonra belirli şartların oluşması halinde tamamen silinir.
Aşağıda sayılan bilgiler ise adli sicile kaydedilmez:
- Disiplin suçlarına ve sırf askeri suçlara ilişkin mahkûmiyet hükümleri,
- Disiplin veya tazyik hapsine ilişkin kayıtlar,
- İdari para cezasına ilişkin kararlar,
- Beraat, durma, düşme ve ortadan kaldırma kararları adli sicile kaydedilmez.
Adli Sicil Kayıtlarının Silinmesi
Adli sicil kaydından çıkarma ve arşiv kaydına alma süreleri, işlenen suçun türüne ve cezanın miktarına göre değişir. Genel olarak, ağır cezalık suçlarda bu süreler daha uzun, basit cezalık suçlarda ise daha kısadır. Ayrıca, yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı da bu süreleri etkiler. Yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı, kişinin mahkum olduğu ceza veya güvenlik tedbiri nedeniyle kaybettiği haklarının yeniden iade edildiğini gösterir.
Arşiv bilgileri, kural olarak, kaydın arşive alınma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren beş yıl geçtikten sonra silinir. Hak yoksunluğuna sebep olan mahkumiyetler açısından ise, kaydın arşive alınma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı alınması koşuluyla on beş yıl veya bu kararı alma koşulu olmaksızın otuz yıl geçmesi gerekir.
Adli sicil kaydının silinmesi için kişilerin herhangi bir başvuru yapmasına gerek yoktur. Bu işlem, otomatik olarak Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilir. Ancak, kişiler adli sicil kaydının silinmesi için gerekli şartların oluşup oluşmadığını kontrol etmek amacıyla bu kuruma başvurabilirler. Ayrıca, adli sicil kaydının silinmesine ilişkin kararın kendilerine tebliğ edilmesini de talep edebilirler.
Aşağıdaki hallerde adli sicildeki bilgiler silinerek arşive alınır:
- Ceza veya güvenlik tedbirinin infazının tamamlanması,
- Ceza mahkumiyetini bütün sonuçlarıyla ortadan kaldıran şikayetten vazgeçme veya etkin pişmanlık,
- Ceza zamanaşımının dolması,
- Genel af durumlarında adli sicil kaydındaki bilgiler arşive alınır.
Adli sicil kaydının tutulması ve silinmesi, hem toplumsal hem de bireysel açıdan önemlidir. Toplumsal açıdan, adli sicil kaydı, suçluların izlenmesi, denetlenmesi ve rehabilite edilmesi için bir araçtır. Bireysel açıdan ise, adli sicil kaydı, kişilerin geçmişteki hatalarından arınması ve topluma yeniden kazandırılması için bir fırsattır. Bu nedenle, adli sicil kaydının tutulması ve silinmesinde adalet ilkesinin gözetilmesi gerekir.
Yasaklanmış Hakların İadesi
Memnu hakların iadesi, bir kişinin işlediği suç nedeniyle kaybettiği bazı haklarının tekrar verilmesi anlamına gelir. Bu haklar, Türk Ceza Kanunu dışında kalan özel kanunlarda belirlenmiştir.
Örneğin, avukatlık, milletvekilliği, devlet memurluğu gibi meslekleri yapmak, seçme ve seçilme hakkı gibi haklar memnu haklardır. Memnu hakların iadesi için belirli şartların yerine getirilmesi gerekir. Bu şartlar şunlardır:
- Cezanın infaz edilmiş olması
- Cezanın infazından itibaren 3 yıl geçmiş olması
- Bu süre içinde yeni bir suç işlememiş olmak
- İyi halli olarak yaşamış olmak
- Mahkûm olunan cezanın infazına genel af veya etkin pişmanlık dışında başka bir hukuksal nedenle son verilmiş olması durumunda ise hükmün kesinleşmesinden itibaren beş yıl geçmesi halinde yasaklanmış hakların geri verilmesi yoluna gidilebilir.
Memnu hakların iadesi talebinde bulunmak için yetkili mahkemeye bir dilekçe vermek gerekir. Mahkeme, talebi inceleyerek karar verir. Memnu hakların iadesi kararı alındığında, kişi kaybettiği hakları yeniden kullanabilir.
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi DEMİROCAK
