Borç Ödemeden Aciz Belgesi

Paraların paylaştırılmasından sonra, eğer alacaklı alacağının tamamını tahsil edemezse, icra dairesi kalan tutar için derhal bir aciz belgesi düzenler. Bu belge, icra dairesi tarafından resen hazırlanır ve bir nüshası alacaklıya, bir nüshası borçluya verilir. Aciz belgesi, herhangi bir harç veya vergiye tabi değildir. Ayrıca, belgenin bir kopyası, Adalet Bakanlığı tarafından belirlenen il merkezlerindeki özel bir sicile kaydedilmek üzere ilgili icra dairesine gönderilir. Bu sicil, herkese açık olup nasıl tutulacağı ve hangi bilgileri içereceği Adalet Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle düzenlenir (İİK m. 143/1).

Ancak aciz belgesinin düzenlenmesi borcun ortadan kalktığı anlamına gelmez. Başka bir deyişle, borçlu ödeme yapmadığı sürece bu belge kapsamındaki borç varlığını sürdürür. Borçlu dilediği zaman aciz belgesini düzenleyen icra dairesine başvurarak borcunu işlemiş faizleriyle birlikte ödeyebilir (İİK m.143/7). İcra dairesi tahsil edilen tutarı doğrudan alacaklıya öder veya gerekirse bir bankaya yatırır.

Borcun tamamen ödenmesi icra takibinin geçersiz hale gelmesi ya da iptal edilmesi mahkeme kararıyla borçlunun bu borçtan sorumlu olmadığının tespit edilmesi veya alacaklının icra takibini geri çekmesi gibi durumlarda aciz belgesi sicilden silinir. Bu durumda borçluya aciz belgesinin sicilden çıkarıldığına dair resmi bir belge verilir (İİK m.143/7).

Kesin Aciz Belgesi Nedir?

Haczedilen malların satışından elde edilen paranın alacaklılar arasında paylaştırılmasının ardından, alacağını tam olarak tahsil edemeyen alacaklıya, tahsil edemediği kısım için kesin aciz belgesi verilir. Aslında, daha önce genel hatlarıyla açıkladığımız aciz belgesi, burada kesin aciz belgesi anlamında kullanılmaktadır.

İcra takibi sırasında yapılan haciz işlemi esnasında, borçlunun haczedilebilir herhangi bir malvarlığının bulunmadığı tespit edilirse, bu durum haciz tutanağına geçirilir. Bu tutanak, aynı zamanda kesin aciz belgesi yerine geçer (İİK m. 105/1). Böyle bir durumda, ayrıca bir aciz belgesi düzenlenmesine gerek kalmaz. Sonuç olarak kesin aciz belgesinin sağladığı hukuki sonuçlar, haczedilebilir malvarlığının bulunmadığını gösteren haciz tutanağıyla da ortaya çıkmış olur.

Kesin Aciz Belgesinin Hüküm ve Sonuçları

Takip Hukuku Bakımından Sonuçları

• İtirazın Kaldırılması Sağlanabilir: Kesin aciz belgesi, borçlunun itirazının kesin kaldırılmasını sağlayan belgelerden biridir. Alacaklı, bu belgeyi ileri sürerek itirazın kesin olarak kaldırılmasını talep edebilir (İİK m. 68, m. 143/2). Borçlunun alacağı kabul etmesine gerek yoktur.
• 1 Yıl İçinde Yeni Takipte Ödeme Emri Gerekmez: Alacaklı, kesin aciz belgesinin düzenlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde aynı borçluya karşı yeni bir icra takibi başlatırsa, tekrar ödeme emri gönderilmesine gerek yoktur (İİK m. 143/3).
• Tasarrufun İptali Davası Açılabilir: Kesin aciz belgesi, alacaklıya borçluya karşı doğrudan tasarrufun iptali davası açma hakkı tanır (İİK m. 143/2, m. 277/1).
• Hacze İştirak Hakkı Tanır: Kesin aciz belgesine sahip olan alacaklı, hacze iştirak etme hakkına sahiptir (İİK m. 100/1).

Maddi Hukuk Bakımından Sonuçları

• Alacak 20 Yıllık Zamanaşımına Tabi Olur: Kesin aciz belgesine bağlanan alacak, belgenin düzenlendiği tarihten itibaren 20 yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar. Ancak bu süre içinde borçlu ölürse, alacaklı, borcunu mirasçılardan istemek için mirasın açılmasından itibaren 1 yıl içinde talepte bulunmalıdır. Aksi takdirde mirasçılar, zamanaşımı itirazında bulunabilirler (İİK m. 143/6).
• Faiz Talep Edilemez: Alacaklı, aciz belgesinde yazılı alacak miktarı için faiz isteyemez (m. 143/4). Ancak müşterek borçlulardan ve kefillerden faiz talep edebilir. Bununla birlikte, bu kişiler ödedikleri faizleri asıl borçludan talep edemezler (İİK m. 143/5).
• Borcun Yenilenmesi Söz Konusu Değildir: Kesin aciz belgesi, borcun yeni bir borç olarak kabul edilmesi anlamına gelmez.

Kesin aciz belgesi, yalnızca İcra ve İflas Kanunu’nda değil, aynı zamanda Türk Borçlar Kanunu, Türk Medeni Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu’nda da çeşitli hukuki sonuçlar doğurmaktadır.

Geçici Aciz Belgesi Nedir?

Geçici aciz belgesi, sahibine yalnızca tasarrufun iptali davası açma hakkı verir. Kesin aciz belgesinin sağladığı diğer hakları ve sonuçları doğurmaz.

Geçici ve Kesin Aciz Belgesi Arasındaki Farklar

• Kesin Aciz Belgesi: Haciz sırasında borçlunun haczedilebilir hiçbir malının bulunmadığı tespit edilirse, düzenlenen haciz tutanağı kesin aciz belgesi niteliğindedir (İİK m. 105/1).
• Geçici Aciz Belgesi: Eğer borçlunun haczedilebilir malları bulunmasına rağmen, bu malların alacakları karşılamaya yetmeyeceği anlaşılırsa, düzenlenen haciz tutanağı geçici aciz belgesi niteliğinde olur (İİK m. 105/2).

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Şevval Asude DOĞAN