Islah Nedir ve Şartları Nelerdir?

Islah, taraflardan birinin yapmış olduğu usul işleminin kısmen veya tamamen düzeltilmesidir.

Islah yalnızca taraflarca yapılabilen bir usul işlemidir. Islah, davanın ve savunmanın genişletilmesi yasağının istisnasıdır.

Islah, bunu yapan tarafın teşmil edeceği noktadan itibaren, bütün usul işlemlerinin yapılmamış sayılması sonucunu doğurur.

Islahın Amacı Nedir?

Islahın amacı yargılama sürecinde süre ve şekil eksiklinden kaynaklı olarak ortaya çıkabilecek maddi hak kayıplarının önlenmesidir.

Islahın Konusu Nedir?

Islahın konusunu taraf usul işlemleri oluşturur. Taraflar yapmış oldukları usul işlemlerini tamamen veya kısmen ıslah edebilir. Mahkeme usul işlemleri hakkında ıslah yoluna başvurulamaz. İki taraflı usul işlemi olan usul sözleşmeleri de ıslah ile geçersiz hale gelemez.

Taraflar yalnızca kendi yaptıkları usul işlemlerini ıslah edebilir.

Islah yoluyla yapılabilecek işlemler:

• Dava konusunun değeri artırılabilir.
• Dava konusu değiştirilebilir.
• Dava değiştirilebilir.
• Dava nedenleri değiştirilebilir.
• Kanıtlarını sunan taraf yeni kanıt gösterebilir. Ancak ıslahla ikinci bir tanık listesi verilemez.

Islah ile yapılmamış sayılamayacak işlemler:

• İkrar,
• Tanık anlatımları,
• Bilirkişi görüşü,
• Keşif tutanakları,
• İsticvap tutanakları,
• Yerine getirilmiş olan veya henüz yerine getirilmemiş olmakla beraber, karşı tarafın yerine getireceğini ıslahtan önce bildirmiş olması koşuluyla, yeminin teklifi, reddi veya iadesi.

Islahtan sonra yapılacak tahkikat sonucuna göre yukarıda sayılan işlemlerin göz önünde tutulması gerekmiyorsa bunlar da yapılmamış sayılır.

Islah yoluyla yapılamayacak işlemler:

• Islah ile taraflar değiştirilemez.
• İkinci tanık listesi verilemez.
• Cevap dilekçesinde belirtilmeyen ilk itirazlar ileri sürülemez.
• Cevap dilekçesi ile karşı dava açılmamışsa ıslah ile karşı dava açılamaz.
• Maddi hukuk işlemleri ıslah ile düzeltilemez.
• Açık bir şekilde irade beyanı ile terk edilen haklar ıslahın konusu olamaz.

Islah yoluna başvurulmasına gerek olmayan haller:

• Mahkemenin re’sen inceleme yapacağı onular ile iddia ve savunmanın genişletilmesi yasağına tabi olmayan hususlar,
• Davanın açılmasından veya cevap dilekçesinin sunulmasından sonra doğan olayların ileri sürülmesi,
• Hukuki nedenlerin değiştirilmesi veya genişletilmesi,
• Dava dosyasında bulunan belgelerdeki açık yazı ve hesap hatalarının düzeltilmesi,
• Talep sonucunun azaltılması,
• Tenkis davalarında talep sonucunun artırılması.

Islahın Şartları Nelerdir?

Islah tek taraflı irade açıklamasıyla yapılır. Islahın tamamlanması için mahkemenin veya karşı tarafın kabulü gerekmez.

Islah sözlü ya da yazılı yapılabilir.

Islah yoluna iddia ve savunmanın genişletilmesi yasağının başlattığı andan itibaren tahkikat sonlandırılıncaya kadar başvurulabilir.

Sözlü yargılama sırasında ıslah yapılamaz.

İstinaf ve temyiz aşamasında ıslah yapılamaz.

Yargıtay’ın bozma kararından veya bölge adliye mahkemesinin kaldırma kararından sonra dosya ilk derece mahkemesine gönderildiğinde, ilk derece mahkemesinin tahkikata ilişkin bir işlem yapması hâlinde tahkikat sona erinceye kadar da ıslah yapılabilir. Ancak bozma kararına uymakla ortaya çıkan hukuki durum ortadan kaldırılamaz.

Daha önce ıslah yoluna başvurulmuşsa yeniden ıslah yoluna gidilemez.

Islah eden taraf, ıslah sebebiyle geçersiz hâle gelen işlemler için yapılan yargılama giderleri ile karşı tarafın uğradığı ve uğrayabileceği zararları karşılamak üzere hâkimin takdir edeceği teminatı, bir hafta içinde, mahkeme veznesine yatırmak zorundadır. Islahla yapılan istem harca tabi ise ıslah harcının yatırılması gerekmektedir. Aksi hâlde, ıslah yapılmamış sayılır.

Islahın Türleri Nelerdir?

Islah davanın tamamını kapsayacak şekilde yapılabileceği gibi kısmen de yapılabilir.

Islahın türleri:

• Tamamen ıslah,
• Kısmen ıslah,
• Kötüniyetli ıslah.

Davacı davayı tamamen ıslah edebilir yani dava konusunu değiştirebilir. Davayı tamamen ıslah eden tarafın bir hafta içinde yeni bir dava dilekçesi sunması gerekmektedir. Islah eden davacı ıslah dilekçesinde ıslah ettiği işlemi açıkça belirtmişse bir hafta içinde yeni bir dava dilekçesi vermek zorunda değildir. Süresinde dava dilekçesini vermeyen taraf ıslah hakkını kullanmış sayılır ve ıslah yapılmamış gibi davaya devam edilir.

Davanın tamamen ıslahı yeni bir dava anlamına gelmez. Islah edilen dava ilk davanın devamı niteliğindedir.

Davanın tarafları kısmen ıslah yoluna başvurabilirler. Bu halde davada yapılmış olan belli bir usul işlemi düzeltilir. Kısmen ıslah yoluna her iki taraf da başvurabilir. Kısmen ıslaha başvuran tarafa, ıslah ettiği usul işlemini yapması için bir haftalık süre verilir. Bu süre içinde ıslah edilen işlem yapılmazsa, ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam edilir.

Islahın davayı uzatmak veya karşı tarafı rahatsız etmek amacıyla kötüniyetle yapılmasının sonuçları:

• Islah dikkate alınmadan karar verilir.
• Hâkim, kötüniyetle ıslaha başvuranı, karşı tarafın bu yüzden uğradığı bütün zararlarını ödemeye ve beşyüz Türk Lirasından beşbin Türk Lirasına kadar disiplin para cezasına mahkûm eder.

Stj. Av. Atike KARAMAN & Av. Ahmet EKİN