Vesayet Nedir ve Nasıl Sona Erer? Vasi Atanması Nedir?

Vesayetin kapsamında yardıma ihtiyacı olan gerçek kişiler var. İstisnai bir hal olan tüzel kişiliğe kayyım atanması durumu da vesayetin kapsamına dâhil edilebilmektedir.

Vesayet hukukunda orantılılık ve tipe bağlılık ilkesi vardır.

Kamu vesayet organları üç tanedir. Bunlar; 1- Vesayet daireleri ( vesayet makamı sulh h. Mahkemesi ve denetim makamı olan asliye hukuk mahkemesi), 2- Vasi, 3- Kayyım ve yasal danışmandır.

Aile vesayet organları üç tanedir. Bunlar; 1- Asliye Hukuk mahkemesi, 2- Aile meclisi, 3- Vasi.

Aile Vesayeti Nedir?

Vesayet makamının sahip olduğu yetkiler, sorumluluklar ve yükümlülükler aile meclisine devredilmektedir.

TMK Madde 398- Vesayet altındaki kişinin menfaatinin haklı gösterdiği, özellikle bir işletmenin, bir ortaklığın veya benzeri işlerin sürdürülmesi gerektiği takdirde vesayet istisnaî olarak bir aileye verilebilir.Bu durumda vesayet makamının yetki, görev ve sorumluluğu kurulacak aile meclisine geçer.

Özel vesayet, vesayet altına alınan kişinin fiil ehliyetine sahip iki yakın hısımının veya bir hısımı ile eşinin istemi üzerine denetim makamı tarafından aile vesayeti kurulur.

Aile vesayeti güvence sağlandıktan sonra asliye hukuk mahkemesi tarafından kurulur.

En az üç hısım veya eşi görevleri ifa etmek üzere dört yıllığına atanır.

Görevlerini yerine getirememelerinde kusurları varsa doğrudan malvarlıkları ile sorumludur.

TMK Madde 402- Aile meclisi görevini yapmadığı veya vesayet altındaki kişinin menfaati gerektirdiği takdirde, denetim makamı her zaman aile meclisini değiştirebileceği gibi özel vesayeti de sona erdirebilir.

Dar Anlamda Vesayeti Gerektiren Haller Nelerdir?

Bir kimsenin vesayet altına alınması için hakkına kısıtlılık kararının olması ya da küçük olması gerekmektedir.

Kısıtlılık:

• Akıl hastalığı ve zayıflığı halleri (TMK 405)
• Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötğ yaşama tarzı, kötü yönetim (TMK 406)
• Özgürlüğü bağlayıcı ceza (TMK 40)
• İstek üzerine kısıtlama (TMK 408)

Küçüklük

• Anne babanın ölmesi,
• Anne babanın gaipliği,
• Anne babadan velayetin kaldırılması,
• Evlilik dışında doğu da velayetin anaya verilmemesi,
• Boşanmada velayetin anne veya bırakılmaması,
• Velayet hakkına sahip anne ve babanın kısıtlanması.

Vesayet İşlerinde Yetkili Ve Görevli Mahkeme

Vesayet işlerinde yetkili ve görevli mahkeme küçüğün veya kısıtlının yerleşim yerindeki vesayet daireleridir. Vesayet dairleri vesayet makamı olan sulh hukuk mahkemesi ve denetim makamı olan asliye hukuk mahkemesinden oluşur.

Vasi Atanması

Vasi ergin ve bu görevi yapacak yetenekte biri vesayet makamınca atanır.

Vesayet altında bulunanlar,

• Kamu haklarından yoksun olanlar veya haysiyetsizce hayat sürenler,
• Menfaatleri kendisine vasi tayin edilecek kişinin menfaatleri ile önemli ölçüde çatışanlar veya onunla aralarında düşmanlık olanlar,
• İlgili vesayet dairelerinin hâkimleri vasi olarak atanamazlar.
• Vesayet altına alınan kimsenin yerleşim yerinde oturanlardan vasiliğe atananlar, bu görevi kabul etmekle yükümlüdürler. Aile meclisince atanma hâlinde vasiliği kabul yükümlülüğü yoktur.
• Vasilikten kaçınma sebepleri dışında başka bir sebep ile kaçınılamaz;
  60 yaşını bitirmiş olanlar,
• Bedensel özürleri veya sürekli hastalıkları nedeniyle vesayeti güçlük içinde yapacak olanlar,
• Dörtten fazla çocuğun velisi bulunanlar,
• Üzerinde vasilik görevi olanlar,
• Cumhurbaşkanı, TBMM üyeleri, hâkimler ve savcılar.

Vesayetin Yürütümü

Vasi malvarlığı defterini tutmak zorundadır.

Değer taşıyan eşyaları gerekli özeni ve dikkati göstererek muhafaza etmelidir.

TMK MADDE 440- Vesayet altındaki kişinin menfaati gerektirirse değerli şeylerin dışındaki taşınırlar, vesayet makamının vereceği talimat uyarınca, açık artırma ile satılır. Hâkim, özel durumları, taşınırın niteliğini veya değerinin azlığını göz önüne alarak pazarlıkla satışa da karar verebilir. Vesayet altındaki kişinin kendisi veya ailesi için özel bir değer taşıyan şeyler, zorunluluk olmadıkça satılamaz.

Vasi aktifleri kısıtlının menfaatine olacak en iyi şekilde değerlendirmelidir.

Vasi yasal temsilci sıfatı ile hukuksal işlemlerde bulunurken doğrudan veya dolaylı olarak temsilci sıfatıyla hareket edebilir.

Temsil yetkisi üçüncü kişiye devredilemeyecek bir haktır.

Vesayet Dairelerinin Görevleri Nelerdir?

• Yapılan şikâyet ve itirazları inceler.
• Rapor ve hesapları inceler.
• Vasiyet dairelerinin hangi konularda izin verecekleri TMK madde 462-463’te sayılmıştır.

TMK Madde 462- Aşağıdaki hâllerde vesayet makamının izni gereklidir:

Taşınmazların alımı, satımı, rehnedilmesi ve bunlar üzerinde başka bir aynî hak kurulması,

Olağan yönetim ve işletme ihtiyaçları dışında kalan taşınır veya diğer hak ve değerlerin alımı, satımı, devri ve rehnedilmesi,

Olağan yönetim sınırlarını aşan yapı işleri,

Ödünç verme ve alma,

Kambiyo taahhüdü altına girme,

Bir yıl veya daha uzun süreli ürün ve üç yıl veya daha uzun süreli taşınmaz kirası sözleşmeleri yapılması,

Vesayet altındaki kişinin bir sanat veya meslekle uğraşması,

Acele hâllerde vasinin geçici önlemler alma yetkisi saklı kalmak üzere, dava açma, sulh olma, tahkim ve konkordato yapılması,

Mal rejimi sözleşmeleri, mirasın paylaştırılması ve miras payının devri sözleşmeleri yapılması,

Borç ödemeden aciz beyanı,

Vesayet altındaki kişi hakkında hayat sigortası yapılması, 12.Çıraklık sözleşmesi yapılması,

Vesayet altındaki kişinin bir eğitim, bakım veya sağlık kurumuna yerleştirilmesi,

Vesayet altındaki kişinin yerleşim yerinin değiştirilmesi.

TMK Madde 463- Aşağıdaki hâllerde vesayet makamının izninden sonra denetim makamının da izni gereklidir:

Vesayet altındaki kişinin evlât edinmesi veya evlât edinilmesi,

Vesayet altındaki kişinin vatandaşlığa girmesi veya çıkması,

Bir işletmenin devralınması veya tasfiyesi, kişisel sorumluluğu gerektiren bir ortaklığa girilmesi veya önemli bir sermaye ile bir şirkete ortak olunması,

Ömür boyu aylık veya gelir bağlama veya ölünceye kadar bakma sözleşmeleri yapılması,

Mirasın kabulü, reddi veya miras sözleşmesi yapılması,

Küçüğün ergin kılınması,

Vesayet altındaki kişi ile vasi arasında sözleşme yapılması.

Vesayet Nasıl Sona Erer?

Vesayeti gerektiren sebeplerin ortadan kalkması ile vesayet sona erer.

Vesayetin sona vermesi ile vasilik görevi de sona erer. Bazen vesayet devam etse bile vasilik sıfatı ortadan kalkabilir.

Vasinin görev süresi dolabilir.

Vasi ölürse, ehliyetsiz hale gelirse ya da kasıtlı işlenmiş suçtan hapse mahkûm edilirse vasilik görevi sona erer.

Vasilikten kaçınma nedenlerinin varlığı ortaya çıkarsa.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Fatma Mislina DİNÇER