Koşullu Salıverilme Nedir? Şartları Nelerdir?

Koşullu salıverilme, hapis cezasını çekmekte olan hükümlünün kanunda öngörülen süreleri iyi halli olarak geçirmesi ile cezasının tamamen çekmeden ilgili makam kararıyla serbest bırakılmasıdır.

Koşullu salıverilme 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun içerisinde düzenlenmiştir. Koşullu salıverilme hükümlünün iyi halli olmasını teşvik eder. Suçluların topluma geri kazandırılması için bir amaç güder. Kanunun 107. madde içerisinde, koşullu salıverilmeyle ilgili açıklamalar yapılmıştır.

Koşullu Salıverilmenin Şartları Nelerdir?

İyi Halli Olmak

Koşullu salıverilmeden yararlanabilmek için mahkûmun kurumdaki infaz süresini iyi hâlli olarak geçirmesi gerekir. Hükümlünün iyi halli olup olmadığına bakılırken infazın tamamının değerlendirilmesi gerekmektedir. CGHTİK’in 89. maddesine göre; “Hükümlüler, ceza infaz kurumlarında bulundukları tüm aşamalarda, ceza infaz kurumlarının düzen ve güvenliği amacıyla konulmuş kurallara uyup uymadığı, haklarını iyi niyetle kullanıp kullanmadığı, yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirip getirmediği, uygulanan iyileştirme programlarına göre toplumla bütünleşmeye hazır olup olmadığı, tekrar suç işleme ve mağdura veya başkalarına zarar verme riskinin düşük olup olmadığı hususlarında idare ve gözlem kurulu tarafından iyi hâlin belirlenmesine esas olmak üzere en geç altı ayda bir değerlendirmeye tabi tutulur.”

Kanunda iyi halden ne anlaşılması gerektiği açıkça düzenlenmemiştir. Ancak infaz kurumunda disiplini bozmama ve ceza almama iyi halin tespitinde dikkate alınmaktadır.

Süre

Koşullu salıverilmeden yararlanmak için cezanın yarısının kural olarak ceza infaz kurumunda çekilmesi gerekmektedir.

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar otuz yılını,
• Müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar yirmidört yılını,
• Diğer süreli hapis cezalarına mahkûm edilmiş olanlar cezalarının yarısını infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler.

Ancak, Türk Ceza Kanununun;

• Kasten öldürme suçlarından (madde 81, 82 ve 83) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
• Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçundan (madde 87, fıkra iki, bent d) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
• İşkence suçundan (madde 94 ve 95) ve eziyet suçundan (madde 96) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
• Cinsel saldırı (madde 102, ikinci fıkra hariç), reşit olmayanla cinsel ilişki (madde 104, ikinci ve üçüncü fıkra hariç) ve cinsel taciz (madde 105) suçlarından süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
• Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan (madde 102, 103, 104 ve 105) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar
• Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlardan (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
• Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan (madde 188) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar,
• Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarından (madde 326 ilâ 339) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar, cezalarının üçte ikisini infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler.

Kanunun 107. maddesinin 5. fıkrasına göre; “Koşullu salıverilme süresinin hesaplanmasında, hükümlünün onbeş yaşını dolduruncaya kadar infaz kurumunda geçirdiği bir gün, iki gün olarak dikkate alınır.”

Koşullu Salıverilmede Denetim Süresi Nedir?

Koşullu salıverilen hükümlünün tâbi tutulacağı denetim süresi, yukarıdaki fıkralara göre infaz kurumunda geçirilmesi gereken süre kadardır. Ancak süreli hapislerde hakederek tahliye tarihini geçemez.

Hükümlü, denetim süresinde, infaz kurumunda öğrendiği meslek veya sanatı icra etmek üzere, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında, ücret karşılığında çalıştırılabilir. Onsekiz yaşından küçük olan hükümlüler, denetim süresinde eğitimlerine, gerektiğinde barınma imkânı da bulunan bir kurumda devam ederler.

İnfaz hâkimi, koşullu salıverilen hükümlünün kişiliğini ve topluma uyumdaki başarısını göz önünde bulundurarak; denetim süresinin, denetimli serbestlik tedbiri uygulanmadan veya herhangi bir yükümlülük belirlemeden geçirilmesine karar verebileceği gibi, denetimli serbestlik tedbiri uygulanmasını veya belirlenen yükümlülükleri denetim süresi içinde kaldırabilir.

Kimler Koşullu Salıvermeden Yararlanamaz?

CGTİK ve bazı özel kanunlara göre belirli kişiler koşullu salıverilmeden yararlanamamaktadır. Bu kişilere örnek olarak;

• Cezanın özel infaz usulüne göre çektirilmesine karar verilenler hakkında tabi oldukları infaz rejimine göre koşullu salıverilme hükümleri uygulanır. Ancak, 105/A maddesi hükümleri uygulanmaz.
• Adlî para cezasından çevrilen hapsin infazı ertelenemez ve bunun infazında koşullu salıverilme hükümleri uygulanmaz.
• Koşullu salıverilme kararının geri alınmasından sonra aynı hükmün infazı ile ilgili bir daha koşullu salıverilme kararı verilmez.

Koşullu Salıverilme Kararı Nedir?

Hükümlünün koşullu salıverilmesi hakkında ceza infaz kurumu idaresi tarafından hazırlanan gerekçeli rapor, infaz işlemlerinin yapıldığı yer infaz hâkimliğine verilir. İnfaz hâkimi, bu raporu uygun bulursa hükümlünün koşullu salıverilmesine dosya üzerinden karar verir; raporu uygun bulmadığı takdirde gerekçesini kararında gösterir. Bu kararlara karşı itiraz yoluna gidilebilir.

Koşullu salıverilmede denetim süresi usulüne uygun şekilde yükümlülüklere uyularak geçirilirse bu halde ceza infaz edilmiş olur.

Koşullu Salıverilme Kararının Geri Alınması Nedir?

Koşullu salıverilen hükümlünün denetim süresi içerisinde hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklerine infaz hakiminin uyarısı halinde dahi uymamakta ısrar etmesi durumunda koşullu salıverilme geri alınır.

Kanunun 107. maddesinin 3. fıkrasına göre, “Koşullu salıverilme kararının geri alınması hâlinde hükümlünün; Sonraki suçu işlediği tarihten itibaren başlamak ve hak ederek tahliye tarihini geçmemek koşuluyla sonraki işlediği her bir suç için verilen hapis cezasının iki katı sürenin, Yükümlülüklerine aykırı davranması hâlinde, bu yükümlülüklere uymama tarihi ile hak ederek salıverilme tarihi arasındaki süreyi geçmemek koşuluyla ihlalin niteliğine göre takdir edilecek bir sürenin, Ceza infaz kurumunda aynen çektirilmesine karar verilir. Koşullu salıverilme kararının geri alınmasından sonra aynı hükmün infazı ile ilgili bir daha koşullu salıverilme kararı verilmez.”

Koşullu Salıverilme Hükümlerinin Uygulanmayacağı Suçlar Nelerdir?

CGHTİK.’in 107. maddesinin 16. maddesinde koşullu salıverilme hükümlerinin uygulanamayacağı suçlar şu şekilde düzenlenmiştir; “5237 sayılı Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap, Dördüncü Kısım, “Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar” başlıklı Dördüncü Bölüm, “Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar” başlıklı Beşinci Bölüm, “Milli Savunmaya Karşı Suçlar” başlıklı Altıncı Bölüm altında yer alan suçlardan birinin bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi dolayısıyla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde, koşullu salıverilme hükümleri uygulanmaz. “

Mükerrirlere Denetimli Serbestlik Uygulanır Mı?

Mükerrirlere denetim serbestlik ilkesi uygulanabilmekte olup bu durum kanunun 108. maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir;

 Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi YÜCEL