Hukuk Muhakemesinde Dava Arkadaşlığı

Dava arkadaşlığı, davalı veya davacı yanda birden fazla tarafın bulunduğu durumda söz konusu olur. Dava arkadaşlığı ihtiyari dava arkadaşlığı ve zorunlu dava arkadaşlığı olarak ikiye ayrılır.

İhtiyari Dava Arkadaşlığı

İhtiyari dava arkadaşlığı, isteğe bağlı olarak bir davada birden fazla kişinin davacı veya davalı tarafta birlikte olmasıdır.

İhtiyari Dava Arkadaşlığını Oluşturan Haller

İhtiyari dava arkadaşlığının oluşması Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda şu şekilde belirtilmiştir;

• Davacılar veya davalılar arasında dava konusu olan hak veya borcun, elbirliği ile mülkiyet dışındaki bir sebeple ortak olması.
• Ortak bir işlemle hepsinin yararına bir hak doğmuş olması veya kendilerinin bu şekilde yükümlülük altına girmeleri: Bu durumda da ihtiyari dava arkadaşlığı doğar.
• Davaların temelini oluşturan vakıaların ve hukuki sebeplerin aynı veya birbirine benzer olması.

İhtiyari Dava Arkadaşlığının Sonuçları

İhtiyari dava arkadaşının sonuçları şöyledir;

• İhtiyari dava arkadaşlığında, davalar birbirinden bağımsızdır. Dava arkadaşlarından her biri, diğerinden bağımsız olarak hareket eder.
• Dava arkadaşı sayısı kadar dava vardır. Örneğin süreler her dava arkadaşı için birbirinden bağımsız olarak işler.
• Dava arkadaşları birbirinden bağımsız olarak usul işlemleri yapabilirler.
• Mahkeme, hükümde verdiği kararı her bir dava arkadaşı için ayrı ayrı gösterir. Mahkeme her dava arkadaşı için ayrı ayrı hüküm verebilir.
• Dava arkadaşları birbirinden bağımsız olarak kanun yoluna gidebilir.
• Dava arkadaşları öteki dava arkadaşının davasında taraf değil üçüncü kişidir
• Bütün dava arkadaşları için önemli sayılan bir olay, yalnızca biri tarafından ileri sürülse dahi her dava arkadaşının davasına etki eder.
• Davacılar arasındaki ihtiyari dava arkadaşlığında, bir davacı tarafından getirilmiş delil eğer davanın temeline etki ediyorsa diğerleri bakımından da geçerli olur.
• İhtiyari dava arkadaşları arasında tahkikat aşaması ortaktır.

Zorunlu Dava Arkadaşlığı

Maddi hukuka göre, bir hakkın birden fazla kimse tarafından birlikte kullanılması veya birden fazla kimseye karşı birlikte ileri sürülmesi ve tamamı hakkında tek hüküm verilmesi gereken hâllerde, mecburi dava arkadaşlığı vardır. Zorunlu dava arkadaşlığı maddi bakımdan ve şekli bakımdan ikiye ayrılmaktadır.

Maddi Bakımdan Zorunlu Dava Arkadaşlığı

Dava konusu ilişki birden fazla kişi bakımından ortak olursa ve mahkeme bu kişiler bakımından aynı biçimde ve tek karar verilmesi zorunlu ise maddi bakımdan zorunlu dava arkadaşlığı oluşur. Örneğim elbirliği mülkiyetinde, bu mülkiyete konu davaların maliklerin hepsi tarafından aynı açılması veya onlara karşı aynı açılacak davanın tüm maliklere birlikte açılması gerekir.

Şekli Bakımdan Zorunlu Dava Arkadaşlığı

Maddi zorunluluk olmamakla birlikte usulen birden fazla kişiye aynı anda dava açılması gerekiyor ise şekli bakımdan zorunlu dava arkadaşlığı söz konusu olur. Örneğin asli müdahale davasında, davalılar arasında şekli bakımdan zorunlu dava arkadaşlığı vardır.

Zorunlu Dava Arkadaşlığının Sonuçları

Zorunlu dava arkadaşlığının sonuçlarını şöyle sayabiliriz;

• Zorunlu dava arkadaşları, ancak birlikte dava açabilir veya aleyhlerine de birlikte dava açılabilir.
• Maddi bakımdan zorunlu dava arkadaşlığında dava arkadaşları birlikte hareket etmek zorundadırlar. Örneğin dava arkadaşları, hep beraber davayı kabul edebilir, bir olayı ikrar edebilir, yemin teklif edebilir. Ancak, duruşmaya gelmiş olan dava arkadaşlarının yapmış oldukları usul işlemleri, usulüne uygun olarak davet edildiği hâlde duruşmaya gelmemiş olan dava arkadaşları bakımından da hüküm ifade eder.
• Zorunlu dava arkadaşlığında tek bir dava vardır, bu sebeple tahkikat aşaması ortaktır. Davada tek bir hüküm verilir ve maddi bakımdan dava arkadaşlığı söz konusu ise dava arkadaşları için farklı kararlar verilemez.
• Maddi bakımdan zorunlu dava arkadaşlığında hüküm, dava arkadaşlarınca ancak beraber kanun yoluna götürülebilir.
• Zorunlu dava arkadaşlığında yargılama harç ve giderleri dava arkadaşları arasında paylaştırırlar.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Furkan DİLER