Türk Ticaret Kanunu’nda Ticari İşletme Kavramı
Türk Ticaret Kanunu, ticari işletme kavramını, ticari faaliyette bulunan kişi veya kuruluşların faaliyetlerini düzenleyen temel bir hukukî çerçeve olarak ele alır. Ticari işletme, hem ticaretin hukuki boyutunu hem de işletmelerin faaliyetlerini yönlendiren temel unsurları içerir.
Türk Ticaret Kanunu’nda ticari işletme, genel olarak ticaret yapmak amacıyla faaliyette bulunan, örgütlü bir yapıya sahip ve sürekli bir iş yürütülen yer olarak tanımlanır. Bu kavram, işletmelerin tescil edilmesinden faaliyetlerinin denetlenmesine kadar geniş bir uygulama alanı bulur.
Ticari İşletme Kavramının Tanımı
Türk Ticaret Kanunu’nun 11. maddesinde ticari işletme kavramı düzenlenmiştir. Buna göre, ticari işletme, bir kişi veya tüzel kişinin, mal veya hizmet alım satımı ya da üretimi amacıyla sürekli olarak ve kar elde etmek amacıyla faaliyet gösterdiği, belirli bir organizasyona sahip ekonomik bir birimdir. Ticari işletme, yalnızca ticaret yapan bir işletme türünü değil, aynı zamanda ekonomik faaliyetin organizasyonel bir şekilde yürütüldüğü her türlü işletmeyi kapsar.
Ticari işletme, genel olarak yalnızca kar elde etmeyi hedefleyen değil, bu amaca ulaşmak için belirli bir yapıya ve düzene sahip olan, aynı zamanda faaliyetlerinin sürekliliğini gözeten bir organizasyondur. Ayrıca, bu işletmelerin faaliyetlerinin düzenli ve uzun vadeli olması beklenir. Yani, bir kez açılan ve ardından uzun süreli bir şekilde devam eden işletmeler, ticari işletme olarak kabul edilir.
| Türk Ticaret Kanunu Madde 11– Ticari işletme, esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmedir. Ticari işletme ile esnaf işletmesi arasındaki sınır, Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenir. Ticari işletme, içerdiği malvarlığı unsurlarının devri için zorunlu tasarruf işlemlerinin ayrı ayrı yapılmasına gerek olmaksızın bir bütün hâlinde devredilebilir ve diğer hukuki işlemlere konu olabilir. Aksi öngörülmemişse, devir sözleşmesinin duran malvarlığını, işletme değerini, kiracılık hakkını, ticaret unvanı ile diğer fikrî mülkiyet haklarını ve sürekli olarak işletmeye özgülenen malvarlığı unsurlarını içerdiği kabul olunur. Bu devir sözleşmesiyle ticari işletmeyi bir bütün hâlinde konu alan diğer sözleşmeler yazılı olarak yapılır, ticaret siciline tescil ve ilan edilir. |
Ticari İşletmenin Unsurları
Türk Ticaret Kanunu’na göre, bir işletmenin ticari işletme olarak kabul edilebilmesi için bazı temel unsurların varlığı gerekir. Bu unsurlar, işletmenin ticaret yapma amacını taşıyan, sürekli bir şekilde faaliyet gösteren ve belirli bir organizasyon yapısına sahip olmasıdır. Ticari işletmenin başlıca unsurları şunlardır:
- Sürekli Faaliyet: Ticari işletme, kar elde etme amacıyla faaliyet gösteren ve bu faaliyetleri sürekli olarak sürdüren bir yapıya sahip olmalıdır. Tek seferlik veya kısa süreli ticari faaliyetler ticari işletme sayılmaz. Örneğin, yalnızca bir defa yapılan bir satış işlemi ticari işletme oluşturmaz.
- Örgütlenmiş Yapı: Ticari işletme, bir örgütlenmeye dayanmalıdır. Yani, mal ve hizmet üretimi ya da ticareti bir düzen içinde yapılır. İşletme, belirli bir iş bölümü, yönetim yapısı ve kurallara sahip olmalıdır. Bu yapı, faaliyetlerin düzenli bir şekilde sürdürülmesini sağlar.
- Ticari Amaç: Ticari işletme, her zaman kar elde etme amacını güder. İşletme sahibinin amacı, ticari faaliyetten gelir elde etmek ve bu gelir ile işletmesini büyütmektir. Kar amacı gütmeyen faaliyetler, ticari işletme kapsamına girmez.
- Mal ve Hizmet Üretimi veya Ticareti: Ticari işletme, mal ve hizmet alım satımı veya üretimiyle ilgili faaliyetler yürütür. İşletmelerin faaliyetleri, genellikle bu unsurlar üzerinden şekillenir. Ticari işletme, malların alım satımı ve üretimi üzerinden ekonomik değer yaratır.
- Tescil ve Sicil: Ticari işletme, Türk Ticaret Sicili’ne tescil edilmelidir. Ticaret siciline kaydedilme, işletmenin hukuki statüsünü belirler ve faaliyetlerinin resmiyet kazanmasını sağlar. Ticaret sicil kaydı, işletmenin kamuya duyurulmasını ve hukuki güvenliğini sağlar.
Ticari İşletme Türleri
Türk Ticaret Kanunu’na göre ticari işletmeler çeşitli tüzel kişiler tarafından işletilebilir. Bu tüzel kişiler, genellikle anonim şirketler, limited şirketler, şahıs işletmeleri veya kooperatifler olabilir. Her biri, ticari işletme faaliyetlerini sürdüren bir yapıdır ancak her birinin hukuki yapıları ve yönetim biçimleri farklılık gösterir.
- Şahıs İşletmeleri: Şahıs işletmeleri, tek bir kişi tarafından yönetilen ve şahsî malî sorumluluk taşıyan işletmelerdir. Bu tür işletmelerde, işletme sahibi tüm borçlarından kişisel olarak sorumludur.
- Anonim Şirketler ve Limited Şirketler: Anonim ve limited şirketler, tüzel kişilik kazanan ve daha büyük ticari faaliyetler yürüten işletmelerdir. Bu işletmelerde, ortakların sorumluluğu sınırlıdır ve şirketin faaliyetleri genellikle daha geniş çaplıdır.
- Kooperatifler: Kooperatifler, belirli bir amaca hizmet etmek için bir araya gelen bireylerin oluşturduğu işletmelerdir. Kooperatiflerde, kar elde etmenin yanı sıra, üyelerin ekonomik çıkarlarını koruma amacı da ön plandadır.
Ticari İşletme ve Diğer İşletme Türleri
Ticari işletme kavramı, yalnızca ticaret yapmak amacıyla kurulmuş işletmeleri kapsar. Bu nedenle, dernekler, vakıflar gibi kar amacı gütmeyen kuruluşlar ticari işletme sayılmazlar. Ticari işletme, kar amacı gütmenin yanı sıra, ticaretin düzenli bir şekilde yapılması, belirli bir organizasyona sahip olunması ve faaliyetlerin sürekli sürdürülmesi gerekliliğini taşır. Kar amacı gütmeyen organizasyonlar bu unsurları taşımadıkları için ticari işletme kapsamına girmezler.
Sonuç
Türk Ticaret Kanunu’nda ticari işletme kavramı, ekonomik faaliyetlerin hukuki boyutunu belirleyen, ticaretin düzenli bir şekilde yapılmasını sağlayan önemli bir unsurdur. Ticari işletme, kar elde etmeyi amaçlayan, sürekli olarak faaliyet gösteren, örgütlü bir yapıya sahip işletmeler olarak tanımlanır. Bu kavram, ticaretin hukuki altyapısını kurarak, işletmelerin faaliyetlerini güvence altına alır. Ticari işletmenin tescili, faaliyetlerin denetimi ve hukuki sorumluluklar, Türk Ticaret Kanunu ile düzenlenerek, ticaretin güvenli ve düzenli bir şekilde yapılmasına olanak sağlar.
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Tuğçe ŞEN
