Suçun Unsurları Nelerdir?

Yasallık Nedir?

Yasallık unsuru ile anlatılmak istenilen bir eylemin suç oluşturabilmesi için yasada tanımlanan suç ile birebir uyuşması gerektiğidir. Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. Kanunda yazılı cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden başka bir ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunamaz.

Sözde Suç Nedir?

Sözde suç kavramıyla anlatılmak istenilen tipik olmayan bir eylem işleyen kişinin suç işlediğini sanmasıdır. Sözde suç Türk Ceza Kanununda düzenlenmemiştir. Sözde suç hukuksal veya fiili yanılmaya ilişkin olabilir.

Hukuksal yanılmaya dayalı sözde suç; kişinin ceza normu karşısında yanılarak suç oluşturmayan bir eylemi suç sanması ve bu fiili meydana getirmesidir. Bir eylem kanunda suç olarak tanımlanmamışsa failin bunu suç olarak düşürmesi failin yaptırıma uğrayacağı anlamına gelmez.

Fiili yanılmaya dayalı sözde suç ise kişinin somut olayda suçun esaslı unsurlarında yanılarak suç tanımına uymayan bir eylemi gerçekleştirmesi ancak esaslı unsurları gerçekleştirdiğine ilişkin yanılması halidir. Bu durumda kişinin cezalandırılması söz konusu olmaz.

Soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı somut olayda sözde suç olduğunu tespit ederse kovuşturmaya yer olmadığına karar vermelidir. Kovuşturma aşamasında olayın sözde suç olduğu anlaşılırsa bu halde de mahkeme fail hakkında beraat kararı vermelidir.

Maddi Unsurlar Nelerdir?

Suçun maddi unsurları şunlardır; fail, mağdur, suçun konusu, fiil suçun nitelikli halleri

Fail Nedir?

Ceza hukuku bakımından fail hukuka aykırı fiili meydana getiren kişidir.

Genel suçlar; suçun oluşumu için failin sıfatının önemli olmadığı suçlardır. Bu suçların faili herkes olabilir. Örneğin; kasten öldürme, hırsızlık.

Özgü suçlar; suçun oluşabilmesi için failin belirli bir sıfata sahip olması gereken suçlardır. Örneğin; rüşvet, zimmet, irtikap.

Suçun Mağduru Nedir?

Suç sebebiyle doğrudan doğruya hakları ihlal edilen kişi mağdurdur. Her suçun mağduru vardır. Mağduru bulunmayan bir suç olamaz. ´Suçun mağduru da ancak suçun işlendiği sırada hayatta olan gerçek kişi olabilir.

Tüzel kişi veya kurumlar suçun mağduru olamazlar ise de, suçtan zarar göreni olabilirler.

Bir kişinin aynı suçun hem faili hem de mağduru olması mümkün değildir. Faillik ve mağdurluk sıfatı aynı kişide birleşemez.

Suçun Maddi Konusu Nedir?

Suçun maddi konusu suçun üzerinde gerçekleştiği şey ya da kişidir. Yalnızca somut şeyler suçun maddi konusunu oluşturmaktadır.

Suçun konusu ile korunan hukuki değeri birbirine karıştırmamak gerekir. Hukuki değer, toplumun korunan yaşamsal değerlerini ifade ederken maddi konusu suçun üzerinde gerçekleştiği şeydir.

Suçun konusuna göre suçları zarar suçları ve tehlike suçları şeklinde ikiye ayırabiliriz. Fiile suçun konusunun zarara uğratıldığı suçlara zarar suçları denilmektedir. Bu tür suçlarda suçun maddi konusu değer kaybına uğramaktadır.

Hareketin sonucu olarak suç tipindeki konu üzerinde zararın meydana gelme tehlikesinin oluştuğu suçlara tehlike suçları denir. Kanun koyucu bazı değerleri daha kuvvetli koruyabilmek için ihlâl eden davranış dolayısıyla failin cezalandırılabilmesi için zarar tehlikesini yeterli saymıştır.

Tehlike suçları soyut tehlike ve somut tehlike suçu olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Soyut tehlike suçları, suçun kanuni tanımında yer alan hareketin işlenmesinin o suçun oluşması bakımından yeterli görüldüğü suç tipleri iken somut tehlike suçları, kanuni tanımında gösterilen fiilin işlenmesini takiben bu fiilin gerçekten bir tehlikeye sebebiyet verip vermediğinin araştırılmasını gerektirmektedir.

Fiil Nedir?

Hareket Nedir?

         Hareket insanda yapma veya yapmama şeklinde oluşan şeylerdir. Hareket yeteneği ise icrai ve ihmali nitelikte harekette bulunabilme yeteneğidir. Fiil bakımından suçlar birçok başlık altında incelenebilmektedir. Bunlar;

• Tek Hareketli Suçlar: Ceza kanunlarında yer alan suçların işlenmiş sayılabilmeleri için genel olarak bir tek hareketin yapılması yeterli ise bu suçlara tek hareketli suç denilmektedir. Örneğin kasten adam öldürme suçu bakımından bıçağın mağdurun kalbine saplanması.
• Birden Çok Hareketli Suçlar: Yasa, suçun işlenmiş sayılması için bir tek hareketin yapılmış olmasını yeterli görmeyip, hareketlerin tekrar edilmiş olmasını şart koşabilir. Bu suçlara birden çok hareketli suçlar denilmektedir.
• İtiyadi Suçlar: İtiyadî suçlar, her ne kadar birden çok hareketli suçlara benzeseler de aynı tür hareketlerin tekrarlanması sonunda meydana gelir.
• Bağlı Hareketli Suçlar — Serbest Hareketli Suçlar: Eğer kanunda, bir suçun işlenmiş sayılması için, herhangi bir hareketin yapılmasını yeterli bulmayıp, ne gibi hareketlerin yapılması gerektiğini açıkça belirtmiş ise suç bağlı hareketli bir suçtur. Hareketler bakımından bir sınırlama mevcut değilse bu halde serbest hareketli suçlardan bahsedilebilir.
• Seçimlik Hareketli Suçlar : Yasa, gösterdiği hareketlerden herhangi birinin yapılması halinde suçun meydana geleceğini ortaya koymuşsa suç seçimlik hareketli bir suçtur. Seçimlik hareketli suçun meydana gelebilmesi için yasada gösterilen hareketlerden birinin yapılması yeterlidir.
• İcra Suçları- İhmal Suçları: Bir icra hareketiyle işlenen bütün suçlar icra suçlarıdır. Yapılması emredilen hareketin yapılmaması sonucu işlenen suçlar ise ihmal suçlarıdır. İcra suçlarına kasten yaralama örnek verilebilirken ihmal suçlarına ise kamu görevlisinin suçu bildirmemesi verilebilir.

Sonuç Nedir?

Suçun maddi unsurlardan bir diğeri de neticedir. Netice, hareketin dış dünyada meydana getirdiği değişikliktir. Hukukumuzda neticesiz suç olmaz anlayışı geçerli değildir. Bu nedenle, netice suçun kanuni tarifinde ayrıca gösterildiği hallerde suçun unsurunu oluşturur.

Suçun kanuni tarifinde neticeye unsur olarak yer verilen hallerde, suçun tamamlanabilmesi için bu neticenin gerçekleşmesi gerekir. Kanuni tarifinde neticeye unsur olara yer verilip verilmemesine göre suçlar, sırf hareket suçları ve neticeli suçlar şeklinde ikiye ayrılmaktadır.

• Sırf hareket suçları: Tamamlanması için neticenin aranmadığı suçlardır. Örneğin konut dokunulmazlığını ihlal ve hakaret suçu.
• Neticeli Suçlar: Kanuni tanımında hareketten ayrı olarak, hareketten ayrılabilen bir neticenin meydana gelmesinin arandığı suçlara neticeli suçlar denir. Örneğin kasten öldürme.

Nedensellik Bağı Nedir?

Sonucun hareket nedeniyle ortaya çıkmasına nedensellik bağı denilmektedir. Neticenin bir kimseye yüklenebilmesi ve dolayısıyla onun sorumlu olabilmesi, söz konusu neticenin o kimsenin hareketinden meydana gelmesine bağlıdır. Hareket ile netice arasında bir nedensellik bağı, bir sebep-sonuç ilişkisi bulunmalıdır.

Türk Ceza Kanunu nedensellik bağı ile ilgili olarak açık bir düzenlemeye yer vermemiştir. Nedensellik bağının nasıl saptanacağı hususunda birçok görüş vardır. Şart kuramına göre sonucun ortaya çıkmasında etkili olan her şart bir nedendir ve bu durumda nedensellik bağının kesilmesi söz konusu değildir. Uygun nedensellik kuramına göre ise sonucun ortaya çıkmasına elverişli olma aranmaktadır. Bu halde nedenselliğin kesilmesi mümkündür.

Yargıtay nedensellik bağının tespitinde  hareketin sonuç bakımından tesadüf niteliğinde olup olmadığına bakılması gerektiğini ifade etmektedir. Nedensellik bağı bakımından bazı özel hallerin mevcudiyeti söz konusudur. Bunlar;

• Alternatif Nedensellik: Alternatif nedensellikte birbirinden bağımsız gerçekleşen fiiller vardır ve bunların her biri tek başına neticeyi gerçekleştirebilecek niteliktedir. Örneğin, (A)’yı öldürmek isteyen (B) ve (C), birbirilerinden habersiz bir zehri (A)’nın su bardağına koyarlar. Her birinin koyduğu zehir tek başına (A)’yi öldürebilecek niteliktedir.
• Kümülatif Nedensellik: Kümülatif nedensellik halinde, birbirinden bağımsız gerçekleşen birden eylemin birleşmesi, neticeyi meydana getirmektedir. Burada şartlardan hiçbirisi yeterli değildir, ancak bu şartlar bir araya geldiklerinde sonucu meydana getirmektedir. Örneğin, (A) ve (B) birbirlerinden habersiz (C)’nin meyve suyuna 20’şer miligram zehir katarlar. Ancak (C)’nin ölümü açısından bu zehrin 30 miligram olması şart ve yeterlidir.
• Atipik Nedensellik: Netice, failin hareketi ile bağlantılıdır, ancak failce düşünülmeyen başka bir sebepten meydana gelmektedir. Neticeyi doğuran bu sebep mağdurun yahut üçüncü bir kişinin nedensellik sürecine katılmasından kaynaklanabilir. Örneğin (A), (B)’ye öldürmek için ateş etmiştir ancak yaralanan (B), hastaneye götürülürken (C)’nin ambulansa arkadan çarpması neticesinde ölmüştür
• Varsayılan Nedensellik: Nedenselliğin tespitinde yedek şartların göz önüne alınıp alınmayacağına ilişkindir. Örneğin, (A) yurtdışına gitmek için uçak bileti alır. Uçağa binmek üzereyken (B) tarafından öldürülür. (A)’nın bineceği uçak ise, kalkışının hemen ardından düşer ve yolculardan kurtulan olmaz. Burada nedensellik bağlantısı, netice ile onun sebebi arasında kurulur. Bu itibarla (B), kasten öldürme suçundan cezalandırılır
• Öne Geçen Nedensellik: Neticeye yönelik bir şart, henüz sonuca ulaşmadan başka bir şart bu neticeye sebebiyet veriyorsa, öne geçen nedensellikten bahsedilir. Örneğin, (A), (B)’nin içeceğine öldürücü bir zehir katar. (B), içkisini yudumlamaktayken ve henüz zehir tam anlamıyla etki etmeden evvel, (C) silahla ateş ederek (B)’yi öldürür

İhmali suçlarda nedensellik bağı sorunu bulunmamaktadır. Çünkü bu suç tipinde hareket ve netice ayrılmamaktadır.

Nedensellik bağının kesilmesi birbirine uygun hareketlerin tipiklik unsurunu sağlamasına karşın ikinci hareketi yapan kişinin sorumlu tutulmasıdır. Nedensellik bağının kesildiğinden söz edebilmek için şu şartların gerçekleşmesi aranmaktadır;

• İştirak kuralları olaya uygulanmamalıdır.
• İki kişinin birbirini takip eden eylemleri bulunmalıdır.
• Birbirinin takip eden hareketlerin tipe uygun sonucun gerçekleşmesi bakımından nedensel olması gerekir.

Suçun Nitelikli Halleri Nelerdir?

Suç tipinde eylemin temel şekline ek olarak aranan ve cezanın artırılması veya eksiltilmesini gerektiren hallere suçun nitelikli unsurları denilmektedir.

Nitelikli unsurlar; “fiilin işleniş şekli, zamanı, yeri, failin ve mağdurun vasfı, fail ile mağdur arasındaki ilişki, suçun konusu ve fiilin işlenmesinden güdülen amaç” olarak sınıflandırılabilir.

Konut dokunulmazlığının ihlali suçunun gece vakti işlenmesi, Kasten öldürmenin görevi dolayısıyla kamu görevlisine karşı işlenmesi nitelikli hallere örnek verilebilir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi YÜCEL