Haksız Tahrik Nedir?
Haksız tahrik, kişinin kendisine veya bir başkasına yönelik haksız fiile duyduğu öfke veya elemin etkisi sebebiyle suç işlemesidir.
Failin herhangi bir haksız fiil olmaksızın kendi kendine duygulanıp suç işlemesi durumunda bu duyguların bir önemi yoktur.
Haksız Tahrikin Hukuksal Niteliği Nedir?
Haksız tahrik kusur yeteneğini azaltan bir sebeptir. Haksız tahrik bir hukuka uygunluk nedeni olarak sayılamaz. Haksız tahrik bu yönüyle eylemi hukuka uygun hale getirmez, sadece cezanın azaltılmasını sağlar.
Haksız tahrik sadece belirli suçlar için uygulanan bir kural değildir. Haksız tahrik tüm suç tiplerinde uygulanabilir.
Sadece bazı suçlarda sayılmış haksız tahrik sebepleri de mevcuttur. Bu tahrik nedenlerine ‘’özel haksız tahrik’’ adı verilir. Özel haksız tahrik hükümlerinin bulunduğu durumlarda genel haksız tahrik sebepleri uygulanmaz. Örneğin bu durum TCK m. 129/1’de şöyle sayılmıştır: Hakaret suçunun haksız bir fiile tepki olarak işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.
Haksız Tahrikin Koşulları Nelerdir?
Haksız tahrikin koşulları aşağıda sayılmıştır:
Tahrike Neden Olan Bir Fiilin Olması
Hangi fiillerin tahrike neden olduğu belirlenirken somut olaydaki duruma bakılır.
Sözde haksız tahrik hali de, failin bir fiil olmamasına rağmen böyle bir fiil varmış gibi düşünmesidir.
Tahrik sadece kişinin kendisine yapılan bir fiile karşı oluşması gerekmez. Fiil kişinin yakınlarına, sevdiği birisine veya yabancı bir kişiye karşın bile işlenmiş olabilir.
Tahrik fiilinin faili kışkırtıcı nitelikte olması gerekir. Faili tahrik eden kişinin, faili tahrik etme kastının bulunması aranmaz. Tahrik yalnızca kasıtlı hareketlere dayanarak değil taksirli bir hareket sebebiyle de oluşabilir.
Fiilin Haksız Olması
Haksız fiiller tahrike sebep olabilir. Hukuka uygun fiillerden dolayı oluşan tahrikte haksız tahrikten bahsedilemez. Örneğin kendisine düşük not veren öğretmenini yaralayan kişi haksız fiilden yararlanamaz.
Haksız tahrike sebep olan fiillerde hukuka aykırılığı sadece ceza hukuku yönünden aykırılık göz önüne alınmaz. Örneğin borçlar hukukundaki haksız fiil veya hakkın kötüye kullanılması dahi haksız tahrike sebep olabilir.
Haksız tahrike sebep olan fiili icra eden kişinin kusur yeteneğine sahip olması da aranmaz. Kusur yeteneği yüklenmeyen kişiler de haksız tahrike sebep olabilir.
Haksız Fiilin Failde Öfke veya Şiddetli Üzüntüye Sebep Olması
Haksız fiil failde öfke, üzüntü gibi psikolojik sarsıntılara sebep olmalıdır. Haksız tahrikte bu psikolojik sarsıntılardan birisinin olması yeterlidir.
Suç işlenir bu ruh hali devam ediyor olmalıdır. Suç işlendiği sırada failin ruh hali düzelmiş durumdaysa haksız tahrikten söz edilemez.
Suç, Haksız fiil işlendikten hemen sonra işlenmeyebilir. Suçun haksız fiilin etkisi kişi üzerinde hala devam ettiği sürece işlenmesi yeterlidir. Örneğin failin kendisini darp eden kişiye karşı duyulan öfke sebebiyle 1 hafta sonra o kişiyi darp etmesi durumunda haksız fiil uygulanır.
Tahrike sebep olan fiil ile işlenen suç arasında orantı bulunması gerekmez. Sadece haksız bir fiilin işlenmesi bu fiile karşı işlenen orantısız bir suç için indirime gidilmesi için yeterlidir.
Suçun Haksız Tahrike Sebep Olan Kişiye Karşı İşlenmesi
Suç sadece haksız tahrike sebep olan kişiye karşı işlenmelidir. Suçun haksız tahrike sebep olan eylemi yapan kişi dışında bir kişiye işlenmesi durumunda haksız fiilden yararlanılamaz.
Haksız Tahrik İle Diğer Hukuki Kurumların İlişkisi
Meşru müdafaa bir hukuka uygunluk sebebi iken haksız tahrik kusurluluğu etkiler. Meşru müdafaada zaten fiil hukuka uygun kabul edildiği için haksız tahrik ile birlikte uygulanamaz.
Haksız tahrik, kusurluluğu etkileyen yaş küçüklüğü veya akıl hastalığı bir arada bulunması mümkündür. Ceza bu sebepler birlikte sayılarak indirilebilir.
Haksız tahrik her bağımsız suç için ayrı ayrı uygulanır. İçtima edilen bazı suçlar açısından haksız tahrik uygulanabilirken diğerleri için uygulanmayabilir.
Suç iştirak ile işlenmişse yalnızca haksız tahrike maruz kalan fail faydalanabilir. Diğer failler için haksız tahrik hükümleri uygulanmaz.
Haksız Tahrikin Sonuçları Nelerdir?
Haksız genel bir hafifletici sebeptir. Haksız tahrik belirli suçlar açısından değil tüm suç tipleri ve failler bakımından uygulanır. Ceza indiriminde hakimin takdir yetkisi mevcuttur. TCK m. 29’da belirtildiği üzere; “…ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onsekiz yıldan yirmidört yıla ve müebbet hapis cezası yerine oniki yıldan onsekiz yıla kadar hapis cezası verilir. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir.”
Haksız tahrik aynı zamanda kanuni bir indirim sebebidir. Hakim koşulları oluşmuşsa haksız tahrik indirimi yapmak zorundadır. İndirim yapıp yapmama konusunda hakimin takdir yetkisi yoktur. Hakim yalnızca indirimin miktarı hakkında takdir yetkisini kullanabilir.
