Taşıma Sözleşmesi Nedir?

Taşıma sözleşmesi, bir malın veya bir yolcunun belirli bir noktadan başka bir noktaya taşınması için akdedilen sözleşme olara tanımlanabilir. Bu sözleşme, taşımacılık işlemlerinde tarafların hak ve yükümlülüklerini belirler.

Taşıma sözleşmesi, mal taşımacılığı ve yolcu taşımacılığı için ayrı ayrı düzenlenebilir.

Türk ticaret Kanunu’nun 850. maddesine göre;

“(1) Taşıyıcı, taşıma sözleşmesiyle eşya veya yolcu taşıma işini veya ikisini birlikte üstlenen kişidir. Eşya her türlü yükü de kapsar.

(2) Taşıyıcı, taşıma sözleşmesiyle eşyayı varma yerine götürmeyi ve orada gönderilene teslim etmeyi veya yolcuyu varma yerine ulaştırmayı; buna karşılık, eşya taşımada gönderen ve yolcu taşımada yolcu, taşıyıcıya, taşıma ücretini ödemeyi borçlanır.

(3) Taşıma işleri ticari işletme faaliyetidir.”

Türk Ticaret Kanunu’nun 850. maddesi üzerinden taşıma sözleşmesinin unsurları ortaya çıktığı gibi tanımı da yapılabilir. Buna göre, taşıma sözleşmesi, ücret karşılığında taşıyıcının bir eşyayı bir yerden bir yere taşımayı, yolcuyu ise bir yerden bir yere götürmeyi taahhüt ettiği tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir.

Taşıma Sözleşmesinin Unsurları Nelerdir?

Taşıma sözleşmesinin unsurları taşıma taahhüdü ve taşıma ücreti olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Taşıma Taahhüdü

Taşıyıcını taşıma sözleşmesinin tanımından çıkan temel edimi, taşımayı taahhüt etmesidir.

Taşıma taahhüdü taşınacak olanın eşya, yolcu ve yolcu ile bagaj olmasına bağlı olarak değişir. Nitekim taşınanın nesne ve insan olmasına göre taşımadaki yan edimler değişmektedir.

Taşıma Ücreti

Taşıma sözleşmesinin diğer unsuru ücrettir. Taşıma ücret karşılığı yapılır.

Ücret içermeyen taşımalar hatır taşıması olarak adlandırılır ve TTK ve diğer taşıma hukuku mevzuatı açısından taşıma sözleşmesi kapsamında değerlendirilemez.

Taşıma ücreti taraflarca serbestçe belirlenebilir. Taşıma ücreti para veya para karşılığı bir mal veya dolaylı yada dolaysız herhangi bir menfaat karşılığı ile ödenebilir.

Taşıma Sözleşmesinin Kurulması

Taşıma sözleşmesi tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmedir. Dolayısıyla tarafların karşılıklı irade beyanlarının uyuşmasıyla taşıma sözleşmesi kurulur.

Türk Ticaret Kanunu’nun 856/2. maddesine göre, “Taşıma senedi düzenlenmemiş olsa bile, tarafların karşılıklı ve birbirine uygun iradeleri ile taşıma sözleşmesi kurulur.”

Taşıma sözleşmesi, taraflar arasında mutabakat sağlandıktan sonra herhangi bir şekilde düzenlenebilir. Sözleşme yazılı veya sözlü olarak yapılabilir. Ancak, taşıma sözleşmesinin yazılı olarak düzenlenmesi taraflar arasındaki hak ve yükümlülüklerin daha net belirlenmesini sağlar ve anlaşmazlık durumunda kanıt olarak kullanılabilir.

Taşıma Sözleşmesinin Tarafları

Eşya taşıma sözleşmesinde sözleşmenin tarafları taşıyıcı ve gönderen olarak adlandırılır. Yolcu taşıma sözleşmelerinde ise taraflar taşıyıcı ve yolcu olarak adlandırılmaktadır.

Asıl Taşıyıcı Kimdir?

Taşıyıcı, taşıma sözleşmesiyle eşya veya yolcu taşıma işini veya ikisini birlikte üstlenen gerçek veya tüzel kişidir. Asıl taşıyıcı gönderenle sözleşme yaparak taşımanın tamamını üstlenen kişidir.

Taşıyıcı, bizzat taşıma aracının sahibi olmak zorunda değildir. Taşıma aracını kiralama ve benzeri yollarla zilyetliğinde tutan ya da kendisine herhangi bir taşıt tahsisi olmaksızın kullanan kişiler de taşıyı olabilirler.

Asıl taşıyıcı, taşıma işininin tamamını başka kişilere gördürüyor olsa bile, taşıyıcı sıfatı ortadan kalkmaz.

Fiili Taşıyıcı Kimdir?

Fiili taşıyıcı, gönderenle taşıma sözleşmesini yapan taşıyıcının, taşımanın bir kısmı veya tamamı için taşıma işini devrettiği, asıl taşıma sözleşmesine yabancı üçüncü kişi niteliğinde olan taşıyıcıdır.

Aktüel taşıyıcı olarak da adlandırılan fiili taşıyıcı, taşımayı fiilen gerçekleştiren olduğu için, fiili taşıyıcı olarak nitelendirilmektedir.

Fiili taşıyıcı özel bir sorumluluk statüsüne tabi olup, taşıma fiili taşıyıcı tarafından yerine getirilirken  zararın ortaya çıkması durumunda fiili taşıyıcı asıl taşıyıcı ile birlikte müteselsilen sorumlu olmaktadır.

Alt Taşıyıcı Ne Demek?

Asıl taşıyıcının taşımayı sonradan kendilerine devrettiği taşıyıcılar, alt taşıyıcı olarak adlandırılırlar. Alt taşıyıcılar taşımanın bir kısmını veya tamamını üstlenebilirler.

Asıl ve alt taşıma sözleşmeleri birbirinden ayrı niteliktedir. Asıl taşıyıcı gönderen veya yolcu ile taşıma sözleşmesi yaparken, alt taşıma sözleşmesi asıl taşıyıcı ile alt taşıyıcı arasında yapılmaktadır. Alt taşıma sözleşmesinde bu nedenle gönderenle alt taşıyıcı arasında hukuki bir ilişki söz konusu olmamaktadır.

Alt taşıyıcının asıl taşıma sözleşmesindeki gönderene karşı sorumluluğu kanun veya uluslararası konvansiyon hükümlerinden doğar.

Müteakip Taşıyıcı Ne Demek?

Müteakip taşıyıcı, tek bir taşıma yöntemiyle yapılan taşımada birbiri adına taşımayı gerçekleştiren ve taşımayı gerçekleştirdiği kısımda taşıma konusu eşyayı devralarak taşıma sözleşmesinin tarafı haline gelen taşıyıcıdır.

Gönderen ve Yolcu

Taşıma sözleşmesinin karşısında yer alan taraf gönderen veya yolcudur.

Gönderen, eşya taşıma sözemelerinde taşıma sözleşmesinin tarafı iken, onun taşıma konusu olan eşyanın sahibi olması şart değildir. Gönderen taşıma sözleşmesinde taşıyıcının eşya taşıma işini üstlenmesi karşılığında taşıma ücretini ödeme borcu altına girmiş kişidir.

Yolcu taşıma sözleşmesinde sözleşmenin taşıyıcı karşısında yer alan taraf ise yolcudur. Sadece canlı ve insan olanlar yolcu olarak nitelendirilir. Hayvanlar ve ölmüş insanlar yolcu değillerdir. Taşıyıcının bilisi dışında gizlice araca binen, hatır taşıması ile bir yerden bir yere taşınan kişiler yolcu taşıma sözleşmesinin tarafı olamazlar.

Taşıma Sözleşmesinin Hukuki Niteliği

Taşıma sözleşmesi, hukukî niteliği itibariyle, tipik, ivazlı, iki tarafa borç yükleyen ve karşılıklı rızaya dayanan bir sözleşmedir.

Taşıma sözleşme, bir iş görme amacı güden sözleşmelerden biridir ve vekâlet veya hizmet sözleşmelerinden ayrılır. Taşıma sözleşmesi, eser sözleşmesine benzer bir nitelik taşısa da, eser sözleşmesi değildir.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN